آشنایی با آداب و رسوم شهر نراق – مراسم کَل و قوچ(کَلاقوچ)
سه شنبه, ۱۷ فروردين ۱۳۹۵، ۰۴:۰۲ ب.ظ
نراق بخشی از شهرستان دلیجان در استان مرکزی دارای فرهنگ خاص و آداب و رسوم منحصر به فرد می باشد .
کَل و قوچ( کَلا قوچ ) یکی از سُنت های دیرینه نراقی ها بوده که به مرور زمان با فوت دامداران عمده به بوته فراموشی سپرده شده و نسل امروزی هم به علت وجود زندگی ماشینی آنگونه شاید و باید قادر به احیای هر چه بهتر آن نیستند .
کَل به معنی بُز نَر بالای یک سال و قوچ به معنی گوسفند نَر بالا ی یک سال می باشد. معمولا زاد و وَلد گوسفندان در اکثر شهرهای کشور سالی یک بار انجام می شود که در برخی از شهرها از جمله سیستان و بلوچستان و برخی از شهرهای گرمسیری می توان این کار را تحت شرایطی به دو بار هم افزایش داد.
کَل و قوچ( کَلا قوچ ) یکی از سُنت های دیرینه نراقی ها بوده که به مرور زمان با فوت دامداران عمده به بوته فراموشی سپرده شده و نسل امروزی هم به علت وجود زندگی ماشینی آنگونه شاید و باید قادر به احیای هر چه بهتر آن نیستند .
کَل به معنی بُز نَر بالای یک سال و قوچ به معنی گوسفند نَر بالا ی یک سال می باشد. معمولا زاد و وَلد گوسفندان در اکثر شهرهای کشور سالی یک بار انجام می شود که در برخی از شهرها از جمله سیستان و بلوچستان و برخی از شهرهای گرمسیری می توان این کار را تحت شرایطی به دو بار هم افزایش داد.
ولی در شهر های سَرد سیر تقریبا بیش از یک بار امکان پذیر نیست و این کار هم معمولا از اواسط زمستان به بعد انجام می شود. ولی با توجه به اینکه برخی از گوسفند ان در غیر این زمان تولید مثل می کنند ولی فرزندان آنها معمولا نسبت به گوسفند ان مشابه خود دارای رشد کافی نبوده و لاغر و ریز هستند و به گویش محلی به آنها گوسفند یا بُزغاله شیر سوز( کورپه) می گویند.
لازم به ذکر است که برگشت مجدد این گوسفندان به داخل گله تابع شرایط خاصی بود که نراقی های پُر تلاش به آن" کَل و قوچ یا کَلاقوچ " می گویند .
معمولا روز برگزاری ابن سُنت قدیمی به شکلی بود که تمام خانواده ی گوسفند داران نراقی که اغلب خودمانی و فامیل بودند در آن روز لباس نو به تن کرده و با الاغ وسایل مورد نیاز را برداشته و به محل تجمع گوسفند ان که معمولا سر یک چشمه خوش آب وهوای نراق می رفتند. قدیمی ها وسایل نقلیه زیاد در دسترس نبود و بیشتر فعالیت ها با الاغ انجام می شد .
به محل مراسم که می رسیدند بار و بُنه خویش را پیاده می کردند و چوپان گله در حالی که لباس نو به تن داشت و توبره ای به کمر وکلاهی نمدی یا نخی بر سر، به مهمانان نراقی خوش آمد می گفت و مهمانان هم با آجیل و جوزغند سوغات محلی و مخصوص نراق از چوپان زحمتکش پذیرایی می نمودند.
چند
نفر از زنان محترمه ی نراقی مشغول طبخ غذا می شدند و چای را آماده می
کردند. آن موقع شیرینی مرسوم نبود و یکی از بزرگان فامیل شروع به ساخت
شیرینی خاصی به نام " چنگال"می کرد که ترکیبی از نان ، روغن بومی و شیره
بود .
به این معنی که شیره و روغن را داخل یک دیگ به مقدار دلخواه مخلوط می کردند و سپس بچه ها نان نرم را خرد و داخل دیگ می ریختند و یک نفر هم آستین خود را بالا میزدند و مخلوط را تلیت می کرد و با دست مرتب چنگه می زد و وَرز می داد تا قَوام یاید .آنگاه به قطعات مختلف تقسیم می کرد و از این شیرینی منحصر به فرد به مهمانان می داد.
پس از صرف نهار و شیرینی، همه دست می زدند و شادی می کردند. یک نفر هم گوسفندان نَر را که سه ماه از گله دور بودند را به گله نزدیک می کرد و یکی از بزرگان فامیل چند راس از بُزهای نر(کَل) را می گرفت و به نمایندگی از سایر کَل ها انار یا سیب به شاخ آن می زد و داخل گله رها می کرد و بقیه دام نَرها همراه او به گله ملحق می شدند . در واقع گله گوسفندان نر ( قوچ و دوبُر ) را به طرف گوسفندان ماده (میش و بز ) رها می کنند .
در همین اثنا زنان فامیل شروع به لی لی می کردند و همزمان با مردان و بچه ها به پایکوبی و شادی می پرداختند و پس از چندی این مراسم"عروسی گونه"پایان می یافت .
از پیشکسوتان این سُنت که در قید حیات هستند می توان به آقای سید غلامرضا باشی فرزند سید کاظم که استاد کار چِنگال سازی بود، آقای یوسف علی آقایی فرزند علی آقا (پدر شهید غلامعباس) ، سید علی باشی(موسویان) فرزند سید ابراهیم(پدر شهید سید غلامرضا) و برادرانش سید جلال و نصرت الله ، سلطانعلی صالحی فرزند یوسف ، سیدرضا حسینی فرزند سید محمد و سایر گوسفند داران نراق را نام برد .
از کسانی هم که در قید حیات نیستند به مرحومین محمد علی آقایی فرزند یوسف و برادرانش علی اکبر و ماشاالله علی آقایی، سید کاظم باشی فرزند میرزا و پسران ؛ غلامرضا رزاقی فرزند عباس، حاج محمود رزاقی فرزند صفر با برادران، عزیزالله رزاقی فرزند حسین و ابوالقاسم یوسفی فرزند رضا و بقیه گوسفند داران نراق می توان اشاره کرد .
لازم به توضیح است که در حال حاضر این مراسم وجود دارد ولی به صورت خیلی جزیی و بدون تشریفات برگزار می شود .
از جناب آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر اهل شهر نراق که دعوت سلحشوران شهر نراق را از بابت تهیه این گزارش لبیک گفت صمیمانه تشکر می کنیم . از جناب آقای محمدرضا علی آقایی فرزند نوروز از بابت عکس های ارسالی نیز متشکریم .
۹۵/۰۱/۱۷
گزارش بسیار جالب و خاطره انگیز ی است از مدیریت سایت که این بستر را فراهم نموده اند تشکر میکنم و از عزیز گرانقدر آقای مرتضی علی آقایی که بسیار شیوا و زیبا این مراسم را به تصویر کشیده اند صمیمانه ممنونم .