سلمانی ها(آرایشگرها) قدیم شهر نراق از اصلاح مو تا مداوای بیماران

پیشه سَلمانی از قدیم از جایگاه ویژه اى برخوردار بود به طوری که یکی از پیشه های پرکاربرد و پر مشغله قلمداد می شد که امروزه به آرایشگری تغییر نام یافته است. البته کلمه آرایشگر از دهه 1320 در ایران به جای سلمانی رایج شد .

سلمانی یا آرایشگر مرد به شخصی اطلاق می شود که موی سر و صورت مردم را می تراشد و مکانی که این کار در آن انجام می گیرد به آرایشگاه معروف است. آرایشگری در ایران به عنوان " هنر دهم "  به ثبت رسیده است.

در قدیم اصلاح سر و صورت و ریش و سبیل مردان بر عهده سلمانی ها بود . ولی امروزه با رونق تیغ های ریش تراش و ریش تراش برقی این کار کمتر به آنها سپرده می شود. یک آرایشگر امروزی تنها بخشی از پیشه سلمانی های قدیم را که همان آرایش سر و صورت مردان است را انجام می دهد در حالی که سلمانی ها از قدیم در زمینه های مختلفی فعالیت داشتند .

سلمانی ها به صورت ثابت در دکان به این شغل می پرداختند و یا به صورت سیار" دوره گرد" به همراه کیف و وسایل خود در معابر و گذرگاه ها مى نشستند و مشتری خود را روی یک پیت حلبی یا سکو و ...  می نشاندند.

پاتوق این قبیل سلمانی ها ، میدان های پر تردد و قهوه خانه ها و گاهی در حمام های عمومی بوده است. این سلمانی معمولاً مهارت همکاران دکان دار خود را نداشتند. ولی گاهی برای ترغیب و تشویش مردم به اصطلاح با چای دیشلمه (چای تلخ) ) و چاى دارچین پذیرایی می کردند و در محل کارشان همیشه چراغ و کتری و چای آماده داشتند.

سرم را سرسری متراش ای استاد سلمانی
که این سر در دیار خود سری دارد و سامانی

مردم در قدیم برخی از امور پزشکی خود را به سلمانی ها محول می کردند. اموری چون کشیدن دندان، ختنه کودکان ، زخم بندی و گاهى حجامت، نیشتر زدن بر دمل هاى چرکین از کارهایی بود که سلمانی ها به عهده داشتند . همچنین برخی از مداوای اورژانس مانند بریدگی ها ،جراحت ها، عقرب زدگی و مار  گزیدگی به صورت رایگان در هر محل از وظایف سلمانی ها بود.

گاهی اوقات مردم سلمانی ها را به اشتباه " دلاک " می نامیدند که در جامعه ما در اصل به کارگران حمام های عمومی و خزینه ای قدیمی اطلاق شده است. البته تعداد کمی از سلمانی ها گاه گاهی دلاکی هم  مى کردند.

محیط کار دلاک ها در قدیم منحصر به حمام بود. حال آنکه سلمانی ها در حمام کاری نداشتند مگر هنگام عروسی که با داماد به حمام می رفتند و به اصلاح سر و صورت و آرایش و پوشش داماد می پرداختند و  بقیه کارشان در محیط بیرون بود.
آرایشگران طبق رسوم محل کار، اجرت خود را به صورت غیر نقدی (گندم، جو، ذرت و ...) سالیانه و سَر خرمن دریافت می کردند .

وسایل کار سلمانی ها در قدیم شامل : کیف دستی ، یک یا دو ماشین اصلاح دستی، قیچی، شانه ، پیش بند، تیغ و دسته تیغ ، حوله و آیینه و ... و ابزار دندان کشی آنها هم شبیه انبرک آهنگران بود که به آنها کلبتین"calbatin" انبر دندان کشی می گفتند. در کل ، در کار سلمانی ها  بهداشت رعایت نمی شد و در بعضی مواقع با این وسایل ابتدایی و از طرفی کند بودن تیغ ماشین اصلاح یا تیغ دستی و یا دندانکش های کلبتین چه زجرهایی به مشتریان خود می دادند! البته آنها هم مقصر نبودند چون امکانات بیشتری در دسترس نداشتند و مشتریان هم مجبور بودند که هر دردی را تحمل کنند .

با گذشت زمان و پیشرفت علم و تاکید بر رعایت اصول بهداشتی، تنوع کاری تقلیل یافت و امروزه هر کدام به شکل ویژه و جداگانه توسط متخصص در هر رشته انجام می شود.
در ادامه به نام پنج نفر از آرایشگران شهر تاریخی نراق که علاوه بر شغل اصلی خویش (سلمانی) به شغل های جانبی دیگر (شغل دوم) اشتغال داشتند اشاره کوتاه مى گردد :

1-مرحوم سید تقی حسینی نراقی فرزند سید باقر اهل نراق و ساکن الیگودرز بود. نامبرده علاوه بر آرایشگری به مدت نزدیک به 5 دهه به شغل های دیگر نظیر جراحی ختنه، دندان کشی با بی حس کردن موضعی، حجامت و ... تا بعد از انقلاب اشتغال داشت. همچنین از ارادتمندان اهل بیت و خادم بقعه شاه سلیمان نراق بود . در حال  حاضر سه تن از فرزندانش به نام های: سید حسین ، سیدمحمود وسید مرتضی حسینی نراقی از آرایشگران تهران می باشند.

2-مرحوم استاد محمد اوضایی فرزند شیرعلی که علاوه بر حرفه اصلی ، تنها جراح ختنه ، حجامت ، دندان کشی در شهر نراق بود . نامبرده از علاقمندان به اهل بیت و برای مردم منشأ خیر و برکت بود.

3-مرحوم استاد رمضان عظیمی فرزند صفرعلی علاوه بر آرایشگری به کشیدن دندان و حجامت و درمان زخم های سطحی و عفونی مهارت داشت و همچنین به همراه برادرش امیدعلی از استاد کاران مقنی شهر نراق بود.  دکانش در بازار شهر نراق بود و بعد از او فرزند ارشدش آقای حسینعلی عظیمی هم چند سال حرفه پدر را دنبال کرد.
البته کسان دیگری هم بودند که فعالیت هاى جانبی آرایشگران را انجام می دادند که به علت مرتبط نبودن کار آنها با حرفه ی سلمانی از ذکر نام آنها خودداری می گردد.

4 و 5 – برادران استاد شکراله و استاد نعمت الله اکبری فرزندان استاد رضا ابتدای بازار شمس السلطنه دارای مغازه قهوه خانه و آرد فروشی و مایحتاج دیگر بودند و در کنار فعالیت های خود به سلمانی هم می پرداختند و بیشترین اقدام آنها این بود که موهای سر مردم و دانش آموزان را با ماشین نمره 4 کوتاه می کردند . استاد شکرالله در کشیدن دندان نیز مهارت داشت .

6 - استاد ماشاالله رضایی فرزند استاد حسن .ایشان فاقد محل کار ثابت بودند و ابزار ولوازم کار خود را در داخل یک کیف حمل میکردند و بیشتر آرایشگر افراد متمول و خان های نراق بودند .

سایت سلحشوران شهر نراق از جناب آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر از بابت تهیه این پست سپاسگزار می باشد .