نگاهی گذرا به خانه نخجیر شهر نراق نخستین اقامتگاه بوم گردی استان مرکزی

بوم گردی همان واژه اکوتوریسم Eco Tourism در زبان انگلیسی است و پیشوند ecoاز ریشه کلمه یونانی به معنی محیط زیست و زیستگاه است. با ایجاد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و پیشنهاد رئیس وقت آن و موافقت فرهنگستان زبان فارسی این واژه از فرهنگستان زبان حذف و به جای آن واژه صحیح" بوم گردی" انتخاب ومعرفی گردید.

واژه بوم گردی امروزه در گردشگری بسیار رواج یافته است . در پاسخ به اشتیاق گردشگران به طبیعت گردی و در راستای پایداری زیست بوم و فرهنگ جوامع محلی و همچنین در جهت حفاظت از محیط زیست، مفهومی به نام " بوم گردی" متولد شد که نوعی نگرش ویژه و آینده نگرانه به گردشگری است.

بوم گردی بر اساس جغرافیای اقلیمی و قومی، اشکال مختلفی دارد و در هر منطقه دارای جذابیت های منحصر به فردی است که گردشگران به ویژه گردشگران خارجی را مجذوب خود می کند. گردشگران در تجربه بومگردی ،علاوه بر آشنایی مهمان نوازی ایرانی و سنت ها وآداب و رسوم هر منطقه می توانند از طبیعت بکرهم لذت برده و آرامش توصیف ناپذیر را تجربه کنند.

✅اقامتگاه بوم گردی
اقامتگاه بومگردی به معنی محل اقامت مسافر یا گردشگر است و منطبق بر فرهنگ و جغرافیای آن منطقه. بومیان هر منطقه جغرافیایی بر اساس شرایط ساخت و ساز و مهمتر از آن فرهنگ منطقه، خودشان دست به ساخت چنین اقامتگاه هایی می زنند.

این اقامتگاه ها جایی است که انتقال حس٘ ایرانی زیستن و تجربه زندگی ایرانی با اقلیم های مختلف با تکیه بر مهمان نوازی و مهرورزی ایرانی " گردشگری " را به سمت خود می کشاند.
مهمان نوازی ایرانی که در خون هر ایرانی جریان دارد و با تعبیر جغرافیای اقلیمی و قومی رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد.

✅اهداف تاسیس اقامتگاه بوم گردی

از جمله اهداف تاسیس اقامتگاه های بوم گردی، می توان به توسعه پایدار گردشگری، احیای ارزش سنتی و بومی، کمک به اقتصاد جامعه محلی و حفظ محیط زیست اشاره کرد. در واقع گردشگری فرصت های زیادی را برای کسب و کار کوچک خانوادگی و جوامع محلی ایجاد می کند که از جمله این فرصت ها توسعه اقامتگاه های بوم گردی در نواحی مختلف کشور است.

اغلب این اقامتگاه ها خانه های قدیمی می باشند که احیا و بازسازی شده اند. در این نوع اقامتگاه ها تلاش بر این است تا گردشگران با آداب ورسوم، روش سنتی زندگی مردم بومی وغذاهای محلی آشنا شوند. در این اقامتگاه ها که تقریبا همگی آنها به صورت خانوادگی ارائه خدمات می کنند سعی بر این است تا مهمانان با شیوه سنتی در آن محل خاص آشنا شده و از غذاهای محلی آنجا استفاده و در محیطی طبیعی، سفر خود را به انجام برسانند . در نهایت می توان گفت آنچه امروز می تواند سبب توسعه پایدار گردشگری در کشور شود، به رسمیت شناختن اقامتگاه های بوم گردی است.

یکی از مصداق های مهمان نوازی ایرانی را می توان در اقامتگاه های بوم گردی دید. دو دهه از تاسیس این اقامتگاه ها در ایران می گذرد و با رشد صنعت گردشگری و استقبال گردشگران داخلی و خارجی از گردشگری بومی ،تبدیل به یکی از ظرفیت های اقتصادی و سیاست های کلان کشور شده است.

تاسیس اقامتگاه های بوم گردی با هدف توسعه پایدار، احیای ارزش های بومی و سنتی ،حفظ محیط زیست و کمک به اقتصاد جامعه محلی امکان یافت و این مهم از ارکان تاثیر گذار در تاسیس و فعالیت در این حوزه به شمار می رود.

آشنایی با خانه نخجیر شهر نراق نخستین اقامتگاه بوم گردی استان مرکزی

پیشینه تاریخی خانه نخجیر را متعلق به دوره قاجاریه می دانند ولی آثار و شواهد و دیدگاه پژوهشگرانی که از این خانه تاریخی بازدید نموده اند قدمت آن را ۲۰۰سال بلکه بیشتر تخمین زده اند. این خانه با معماری سنتی در بافت قدیمی شهر تاریخی نراق از توابع شهرستان دلیجان استان مرکزی واقع شده است.

اقامتگاه بوم گردی نراق در سال 1394 توسط آقایان امین فروغی، حسام رنجبر و بهنام رنجبر از ورثه مرحوم سید محمد موسوی فرزند سید مصطفی خریداری گردید و با نظارت نیکوکار نراقی حاج عزیزالله فروغی مرمت و احیاء گردید . مرداد ۱۳۹۵ مجوز رسمی اسکان و اقامت خود را از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی دریافت و به عنوان نخستین اقامتگاه بوم گردی استان آغاز به کار نمود.

✅ساختار خانه نخجیر شهرنراق:
سبک خانه و معماری آن به صورت خانه باغ است و دارای زیر بنایی به مساحت 200 متر مربع و حیاط مرکزی حدود 200 متر مربع و پارکینگ حدود 300 متر مربع می باشد .
در ساخت این خانه تاریخی عمدتا از چوب و خشت و گل استفاده شده و باز سازی و احیای آن هم به همان شکل سنتی بدون هر گونه تغییر انجام گرفته است. این اقامتگاه دارای 8 اتاق و یک آشپزخانه می باشد . 13 تختخواب و 27 رختخواب و مجموعا با ظرفیت پذیرش 40 نفر آماده پذیرایی از میهمانان داخلی و خارجی می باشد.

برای آسایش مهمانان سرویس های بهداشتی فرنگی و ایرانی در داخل چهار عدد از اتاق های موجود هست و برای مابقی اتاق هایی که سرویس بهداشتی ندارند از سرویس بهداشتی عمومی داخل راهرو استفاده می شود .
کلیه درها و پنجره های خانه نخجیر از جنس چوب می باشد. این ساختمان حدود یک متر بلندتر از سطح زمین بنا شده تا آب باران و رطوبت نتواند به آن آسیبی برساند. حیاط خانه با باغچه ها مزیّن به گل های رنگارنگ و حوض آبی با فواره زیبا در وسط جلوه ویژه ای به این اقامتگاه بخشیده است.

از همه مهم ترقرار داشتن یک اصله درخت توت کهنسال با تابلویی به قدمت ۲۵۰ سال در قسمت غرب خانه جلوه نمایی می نماید.
ورودی خانه دارای دو لنگه درب چوبی قدیمی با کوبه های مختلف که متعلق به دوره صفویه است جلب توجه می کند .
ورودی اتاق ها از طریق راهروهای مخصوص به داخل اتاق باز می شوند به طوری که هر دو اتاق دارای یک راهرو هست که در انتهای این راهرو ورودی اتاق ها درست روبروی یکدیگر در سمت چپ ور است قرار گرفته اند.

دیوار اتاق ها و راهروها کلا کاهگلی است که با زهواره (تیغه ها) نازک گچی در قسمت های مختلف مزیُن شده اند . این دیوارها از سه طرف دارای رَف و طاقچه است و در طرف دیگر نورگیرهای اتاق قرار گرفته اند.این نورگیرها شامل در و دربَچه(در چوبی کوچک) می باشند.
درهای ورودی اتاق ها شیشه خور نیستند ولی درهای مخصوص روشنایی دارای شیشه می باشند که در قسمت بالا هلالی شکل و دارای شیشه در اشکال و رنگ های مختلف می باشند. در قسمت بالای این درها پنجره های مشبک چوبی با شیشه های رنگارنگ با گره چینی دارای منظره قشنگی می باشند.

درهای نورگیر به طرف ایوان اتاق ها که مشرف به حیاط خانه هستند باز می شوند و گردشگر می تواند از فضای باز خانه و هوای آزاد آن نهایت لذت را ببرد و با سبک زندگی سنتی مردم شهر نراق آشنا شوند .
در قدیم از رف های اتاق به اصطلاح به عنوان دکور امروزی استفاده می کردند و محل قرار دادن وسایل تزیینی گران قیمت و اَنتیک بود. در فصل پاییز با خنک شدن هوا محل نگداشتن هندوانه و خربزه هایی که ماندگاری زیادی داشتند استفاده می شد به طوری که تا شب چله یا بیشتر هندوانه ها را در آن رف ها نگهداری می کردند. تاقجه ها هم محل قرار دادن سایر وسایل روزمره مانند مِجری، سماور، چراغ لمپا،چراغ بادی و...بود.

در قسمت غرب حیاط دو عدد دولاب بزرگ قرار دارد که از این دولاب های برای دخیره گندم و جو ونگهداری نان های لواش محلی خشک، جوزغند و گردو، قورمه و... استفاده می شده است .
در طرف جنوب خانه راهرویی قرار دارد که انتهای آن توسط پله های آجری پیچ در پیچ به پشت بام خانه مربوط می شود که یک چشم انداز عالی برای خانه است.
از پشت بام خانه کوه آل دیدن مناظر زیبا، بافت قدیم و جدید، حصار و باربند طویله های قدیمی، باغ های سرسبز و طبیعت بکر و آب وهوای سالم نراق را مشاهده و واقعا از دیدن این مناظر زیبا که هر کدام چیزهایی برای گفتن دارند لذت برده و شهر تاریخی نراق را با تمام زیبایی هایش دیده می شود .

✅ورودی خانه نخجیر شهر نراق و اجزای آن
ورودی خانه دارای درب چوبی دو لنگه قدیمی است که روی آنها کوبه و حلقه فلزی نصب شده است .کوبه یا چکش روی لنگه سمت راست قرار گرفته و صدای بم تولید می کند و حلقه روی لنگه سمت راست صدای زیر ایجاد می نماید.

در قدیم اگر مهمانی به خانه وارد می شد و کوبه را به صدا در می آورد اهالی خانه می فهمیدند که مرد پشت در است. بنابراین مرد خانه می رفت و در را به روی میهمان می گشود. کوبیدن حلقه به در اهل خانه را از وجود بانویی پشت در مطلع می کرد تا خانم ها با خوشرویی به استقبال او بروند.
صدای کوبیدن هر دو کوبه باهم برای اهل خانه شادی به ارمغان می آوَرد چرا که آنها را بشارت می داد که خانواده ای بر آن ها مهمان شده است.همچنین دارای یک چفت بود که در قسمت بالای آن در را با قفل استوانه ای قدیمی افقی با کلید فلزی پیچی افقی درب خانه را به حلقه نصب شده روی چهار چوب چِفت می کردند .

✅سکو
سکو که به گویش محلی به آن تخگاه می گوییم در طرفین درب وردی خانه قرار داشت. این سکوها با توجه به مساحت خانه، سنگی،آجری یا خشتی بودند.

در عین سادگی محل استراحت وهمچنین گفتگو با صاحب خانه بوده و به طور کلی محل تبادل اطلاعات و ارتباطات سنتی می باشد . عصر گاهان مردان خانه ومحله برای رفع خستگی روی آن نشسته و با یکدیگر گفتگو می کردند. این سکوها در موقعی که مردها در خانه نبودند به زن ها اختصاص داشت. نام دیگر این سکوها(پیرنشین) بود که محل استراحت پیرمردها و پیرزن ها بود. البته در نراق بیشتر از واژه تخگاه استفاده می شد.
✅هشتی:
هشتی فضایی از خانه است که بلافاصله بعد از ورودی خانه قرار دارد. این هشتی به دالانی بین حیاط و هشتی متصل می گردد. بعد از هشتی سالن پیچ و خم دار پیش بینی شده که درون خانه را از معرض دید افراد مصون نگه می داشت.

هشتی از نظر شکل شبیه مربع، مستطیل است و نور داخلی آن از منفذ های سقف پیش بینی شده و اغلب در اطراف آن نیز سکوهایی برای نشستن به چشم می خورد .

✅وسایل و ابزار قدیمی
در اطراف ایوان های حیاط اقامتگاه وسایل و ابزار مختلف قدیمی بَسّو، خمره های سفالی تقاره های(تغار)ماست و خمیر، وسایل بوجاری و کشاورزی سنتی مانند قطعات چون، خیش، یُو(یوغ) و انواع ابزارهای مختلف دیگر به چشم می خورد .
همچنین غرفه ای از محصولات و سوغات ارگانیک شهر نراق از جمله انواع جوزغند(الگی،آلویی ؛ امرودی) گردو، بادام،عسل، گلاب، زعفران، انواع سبزی های خشک و... برای استفاده میهمانان و گردشگران داخلی وخارجی موجود می باشد.

✅سیستم خواب و نحوه پذیرایی
سیستم خواب اتاق های اقامتگاه به دو صورت، استفاده از تختخواب وهمچنین رختخواب پیچ می باشد. در اتاق های رختخواب پیچ هر روز بعد از بلند شدن از خواب لحاف و تشک برچیده و در گوشه اتاق به همان سبک قدیمی روی هم قرار می دهند و ملافه مخصوصی روی آنها می کشند. متکاه های استوانه ای شکل با رویه های رنگارنگ دور اتاق قرار گرفته که از آنها به عنوان پشتی یا زیر سر نهادن در موقع استراحت استفاده می شود.

همچنین آشپز خانه با امکانات پخت و پز و یخچال به صورت عمومی در حیاط قرار گرفته است.هر اتاق دارای سیستم گرمایشی(بخاری گازی)و سیستم سرمایشی(پنکه)است . در این خانه از غذاهای فرنگی، فست فود و سایر غذاهای رنگارنگ اثری نیست و میهمانان فقط با غذاهای بومی شهر در ظروف سنتی در اتاق ها و در صورت مساعد بودن هوا در حیاط پذیرایی می شوند چون محوطه دور حیاط هم آجر فرش سنتی و تخت های چوبی برای میهمانان تدارک دیده شده و در صورت در خواست میهمانان به طور دسته جمعی با انداختن فرش روی کف حیاط و پهن کردن سفره دسته جمعی از آنان پذیرایی می شود. در اتاق های رختخواب پیچ هم کلیه پذیرایی ها در سر سفره دسته جمعی است . در کل نحوه پذیرایی ومحل آن به درخواست خود میهمان است.

بوم گردی خانه نخجیر نراق با تکیه بر احیای ارزش های سنتی،همواره تلاش کرده از محصولات کشاورزی کاملا ارگانیک و سبز که بدون دخالت سموم شیمیایی پرورش یافته اند و با غذاهای لذیذ محلی خود از میهمانان و گردشگران پذیرایی کند و از این طریق به توسعه، ترویج و اجباری ارزش های بومی، سنتی و محلی شهر نراق می پردازد. نخجیر به صورت خانوادگی اداره و ارائه خدمات می نماید و به همین علت میهمان در طول اقامت خویش احساس راحتی کرده و خود را با زندگی سنتی در خانه ای قدیمی تصور کنند به گونه ای که با سبک زندگی گذشتگان و اجداد بومیان آشنا شوند.

 

به عبارتی می توان گفت این خانه یادآور میراث گذشتگان است و با ارائه خدمات گردشگری از میهمانان داخلی وخارجی پذیرایی می نماید.

در پایان اگر علاقمند به سفر در اقامتگاه بوم گردی شهر نراق هستید به شما پیشنهاد می کنیم قبل از سفر جستجوی کوتاهی در اینترنت بکنید چرا که بسیاری از بوم گردی ها برای معرفی خود در فضای اینترنت فعال هستند و توضیحات کاملی از مجموعه خود را برایتان مهیا کرده اند. همچنین می توانید به سایت سلحشوران نراق به آدرس:www.salahshorannaragh.blog .ir مراجعه نموده و با جاذبه های گردشگری این کهن شهر ، آداب و رسوم، شناخت مشاهیر و فرهیختگان و... به عنوان دومین شهر گردشگری کشور به لحاظ معماری سنتی بی نظیرش آشنا شوید.

شهری که زادگاه مفاخر بزرگی همچون : علامه حاج ملا محمد مهدی نراقی ؛علامه حاج ملا احمد نراقی ؛ مولانا علی نراقی متخلص به محتشم(محتشم نراقی کاشانی) ، مولانا میرزا محمد نراقی متخلص به مخلص نراقی ؛ فریدون فروغی ؛ آقاحسین فاضلی و یکصد تن از مشاهیر دیگر است .

منابع مورد استفاده:
1-nakhjirhouse.com
2-salahshorannaragh.blog.ir
3-اطلاعات شخصی نویسنده

سایت سلحشوران شهر نراق از محقق و پژوهشگر جناب مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر از بابت تهیه این پست سپاسگزار می باشد .