نراق بخشی از شهرستان دلیجان در استان مرکزی واقع است . در نراق انواع گیاهان دارویی متفاوتی وجود دارد که بعضی از آنها مورد توجه مردم قرار دارد و تعدادی از آنها هنوز معرفی نگردیده یا مردم از فواید آن اطلاعات کمتری دارند .
دکتر محمد ترابی نراقی فرزند شهر دانایان و اهل مطالعه نراق کاربرد پزشکی و فواید گیاه بو مادران را گردآوری و به نظر علاقمندان رسانده می شود :
بو مادران گیاهی از خانواده کاسنی و چَتریان است که به آن هزار برگ یا برنجاسف هم می گویند. طبع گیاه گرم و خشک است. در طبیعت شهر زیبای نراق بیشتر گل زرد دارد. گیاهی است که ارتفاع ۲۰ تا ۹۰ سانت را دارد و بیشتر در کوهستان رویش دارد .
برگها بدون دمبرگ و پوشیده از کرک ؛ و زمان گل دهی اردیبهشت تا خرداد ماه است.اکثر در سنگها رشد می کند و گیاهی کم توقع است. قسمت مورد استفاده گلها هستند.بیشترین مصرف آن بین خانمها رایج است و آقایان ضرورت استفاده از آن را ندارند .
گیاه بو مادران نراق : تنظیم کننده هورمونها ، ضد دل پیچه ، ضد التهاب ؛ تقویت تخمدان؛ضد کیست و فیبروم؛رفع بواسیر؛ کاهش دهنده قند خون؛ضد تشنج؛ تقویت گوارشی؛ ضد نفخ ؛ و روغن آن ضد گرفتگی عضلات است. قاعده آور در خانمها هم است .
مصرف آن به صورت دم کرده یا از عصاره و عرق آن استفاده می شود . گیاه چند ساله و ساقه آن تا ارتفاع ۹۰ سانتیمتر ایستاده با رگه های کند با غده های منقوط با کرک پوش فشرده و یا کوتاه انبوه تا ارتفاع 20 سانتی متری تقریبا بدون کرک وجود دارد .
گل آن سفید یا سفید متمایل به زرد ، یا سفید متمایل به ارغوانی ، مجتمع در کپه های کوچک به صورت توده ای دیهیمی و متراکم ، گلچه های زبانه ای کوتاه تر از نیمه طول گریبان ، گریبان تخم مرغی ، کرک دار ، دارای براکته هایی با حاشیه کم رنگ ، قهوه ای یا تقریبا سیاه می باشد .
از کلیه قسمتهای این گیاه ، بوی قوی استشمام می شود و قسمت مورد استفاده این گیاه ، سر شاخه گل دار و برگ آن است که طعم تلخ و بوی تندی دارند .
خواص درمانی : بومادران دارای اثر مقوی ، ضد تشنج ، رفع بواسیر ، قاعده آور ، بند آورنده خون و التیام دهنده زخم و جراحا ت است . دم کرده سر شاخه گل دار بومادران ، در رفع گاستریت های حاد و مزمن ، رفع نفخ و ترش کردن غذا ، اثر نافع ظاهر می کند و سوء هضم های ناشی از نفخ را از بین می برد .
بومادران به علت دارا بودن تانن و مواد تلخ و عطری ، بر روی سلسله اعصاب و قلب نیز اثر می نماید بطوری که در موارد درمانی مختلف مانند خستگی عمومی ، ضعف قلب ، ورم ماهیچه های دل و همچنین در بیماری های عصبی مانند ضعف اعصاب ، هیستری ، صرع و قلنج های تشنج آور نتایج مفید می دهد. بومادران بر اثر قابض بودن ، در رفع ترشحات زنانگی ، بند آوردن خون ، رفع اخلاط خونی، بواسیرهای خونی و اسهال های ساده اثر معالج دارد و چون در این گونه موارد به طور قاطع عمل می کند ، اعتقاد مردم نسبت به ان در طی قرون متمادی همواره زیاد بوده است.
در استعمال خارج ، شیره تازه یا دم کرده آن در آب ، اثر التیام دهنده زخمها ، اولسرها ، خراش و شکاف پوست بدن ، ناحیه مقعد و نوک پستان دارد . اسانس بومادران ، از داروهای موثری است که دردهای عصبی و همچنین رماتیسمی را آرام می کند. در قدیم ضماد بومادران یعنی برگ های تازه آن را که با روغن ترمس ( باقلای مصری ) مخلوط بوده ، بر روی محل کچلی یا روی صورت مردان جوان برای رویش مو قرار می دادند. جوشانده سرشاخه گلدار آن برای رفع دردهای قاعدگی مفید است. ضماد بومادران برای درد سینه و انواع سردرد استفاده می شود.
خوردن آن با عسل انواع کرمهای معده را بیرون می کند . برای ساکت شدن نیش حشرات ضماد بومادران را در محل گزیدگی گذاشته شود. برای بند آمدن خون دماغ عصاره بومادران را داخل بینی بچکانید.
عوارض جانبی : با وجودی که بومادران جزو گیاهان با حداقل عوارض جانبی است لیکن ممکن است بطور محدود باعث درماتیت شود ،درصورت ایجاد حساسیت مصرف دارو باید قطع گردد.
پراکندگی جغرافیایی در ایران :اراک- دلیجان – نراق - گرگان – آذربایجان شرقی و غربی – کردستان – کرمانشاه – ایلام – همدان – لرستان – اصفهان – یزد – چهارمحال و بختیاری – فارس – کرمان – بوشهر – هرمزگان – سیستان و بلوچستان – سمنان - تهران
از جناب دکتر محمد ترابی نراقی میکروبیولوژیست و مشاور گیاهان دارویی ، مولف و نویسنده از بابت تهیه و جمع آوری فواید گیاه بو مادران شهر نراق سپاس گزاریم .
