نگاهی گذرا به غُنِش های شهر نراق

در فولکلورها (باورهای عامیانه)مردم نراق، غنش به تغییرات آب و هوایی گفته می شود که در فصول مختلف سال اتفاق می افتد از جمله سرد شدن یک باره هوا،بارندگی، رگبارهای پراکنده ،باد و طوفان که در زمان های خاصی که انتظار آن نمی رود اتفاق می افتد.

در قدیم مانند امروز امکانات هواشناسی وجود نداشت و دامداران و کشاورزان وضعیت جوی هوا را به صورت سنتی پیش بینی می کردند که برخی از این وضعیت ها به باورها تبدیل شدند و از قدیم الایام تا کنون این باور های سینه به سینه به نسلها منتقل شده تا به امروز رسیده است که از میان آنها می توان به چله ها،غنش ها شیشه ها که طول زمانی آنها 66روز بعد از نوروز و هر شیشه با شیشه دیگر 10 روز فاصله دارد که مشتمل بر 6، 16، 26 ، 36 ،46، 56 ، و66 روز بعد از نوروز می باشد اشاره کرد که کشاورزان در طول این مدت انتظار بارش باران را دارند.

مهم ترین و سخت ترین غنش ها در شهر نراق مربوط به غنش های بهاری است که در صدر آنها غنش سی و ششه است یعنی ۳۶ روز بعد از عید که یکی از سخت ترین غنش هاست. در این روز شرایط جوی به سرعت تغییر می کند.کم شدن ناگهانی دمای هوا ،باد وباران و تگرگ درست در زمانی اتفاق می افتد که زمان اوج کاری کشاورزان و باغداران است خسارات و صدمات جبران ناپذیری  به محصولات زراعی و باغی آنها وارد می شود از جمله پایین ریختن سر درختی ها مانند بادام و زرد آلو ،خسارت به محصولات گندم و جو که همزمان با شروع باد وباران همزمان اتفاق می افتد وبه گویش نراقی گندم و جوها در‌حالت سبز و خوشه روی هم می خوابند و به همان صورت باقی می مانند و پوسیده می شوند.این غنش آنقدر سخت و زیان آور است که مردم نراق از قدیم برای آن شعری بدین مضمون سروده اند:

غنش هایی که بعد نوروز است
غنش سخت سی وشش روز است

این شرایط جوی از قدیم وجود داشته و همه ساله هم اتفاق می افتد البته ممکن است زمان آن یکی دو روز دیر یا زود فرق کنه ولی به غنش سی و ششه شهره است و کار دامداران هم بعد از سی شیشه یعنی ۶ اردیبهشت شروع می شود.
در شهر نراق ایام این غنش چون شروع جالیز کاری مردم بود کشاورزان برای جلو گیری از خسارت احتمالی ،هنگامی که بذر خربزه و هندوانه و ... را داخل خاک می کاشتند روی خاک را مقداری ماسه نرم می ریختند چرا که می دانستند اگر باران ببارد روی خاک سِلَه یا سالَه (به گویش نراقی )می بندد و بذر های زیر خاک به علت سفت شدن زمین وتُرد بودن جوانه ها قادر به سبز شدن نبودند. برای این کار از ماسه استفاده می کردند و آب باران مستقیم با خاک بر خورد نداشت و رطوبت خاک از طریق ماسه به خاک می رسید و بوته ها از زیر ماسه ها سبز می شدند.

یکی دیگر از این باور ها مربوط به ۷۰ روز بعد از عید است که اگر چه نمی توان به آن غنش گفت ولی این مورد هم هنوز در ذهن مردم باقی مانده است یعنی :

ز بعد هفتاد یَه برفی افتاد

آری قدیمی های نراق هنوز هم بر این باور هستند که بعد ۷۰ روز بعد از عید در نراق برف باریده است! از عنش های دیگری که در نراق مرسوم است غنش باد خنک است که در اواسط تابستان اتفاق می افتد .دمای هوا در این زمان کاهش می یابد و طوری وانمود می کند که اوج گرمای تابستان به پایان رسیده و دمای هوا از این زمان به طرف خنکی می رود.
بعد از چله بزرگ‌که زمان آن از‌اول دی تا دهم بهمن است و چله کوچک که از یازده بهمن تا آخر بهمن (۲۰ روز) و چار چار که زمان آن ۸ روز و از ۴ روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک است یک غنش دیگر هم وجود دارد که زمان آن دهه سوم ماه اسفند یعنی از بیستم تا سی ام اسفند است .

 معمولا در برخی از شهر هر دو چله را ۴۰ روز و جمعا ۸۰ روز محاسبه می کنند و ۱۰ روز باقیمانده یعنی بیستم تا سی ام اسفند را غنش می گویند.در این ۱۰ روز دمای هوا به شدت کاهش می یابد و حتی دما به زیر صفر هم می رسد.سرد شدن بیش از حد خسارت جبران ناپذیری به کشاورزان وارد می کند.این غنش درست در موقعی اتفاق می افتد که شکوفه ها در حال باز شدن هستند وبا ورود این سرما همه یخ می زنند . در نراق همه ساله ۱۰ روز آخر سال را شاهد این سرمای سخت هستیم .این روزها هم در باورهای مردم نراق غنش گفته می شود.  کشاورزان و دامداران چون فعالیت شغلی آنها در ارتباط با تغییرات شرایط جوی است کاملا از آن آگاه هستند. از موارد مرتبط دیگر با غنش های سال برای دامداران ، زمان قوچ انداختن در گله(کلا قوچ)،زاییدن گوسفندان،بره پی و بزغاله پی،از شیر گرفتن بره و بزغاله و زمان پشم چینی گوسفندان است که دامداران به زمان آن آگاه می باشند وبر اساس تجربه خود برنامه ریزی می کنند.

سایت سلحشوران شهر نراق از مطالب ارزشمند جناب آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر نویسنده ، محقق و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ شهر تاریخی نراق قدردانی می نماید .