واژه و اصطلاحات بین مردم شهر نراق(4)

به نام او که خرد را ترازومان ساخت و خدمت را آرزومان . به یاد همه آموزگاران بزرگ خردورزی و خدمتگزاری در سراسر تاریخ .

روزی بر آن شدم که گویش ها و لهجه های مردم زادگاه با بصیرتم را در حدی که بضاعت آن را در خود حس نمایم به رشته تحریر درآورم . شاید این اقدام خود دلیل بارز و عشقی وافر به زادگاهم شهر نراق باشد . امیدوارم دیگران هم به تکمیل و پُربار نمودن آن بیفزایند .

بعد از این مقدمه باید اذعان نمایم زیاد نیست در جهان پاره خاکی که به اندازه ایران ماجرا به چشم دیده باشد . زیرا قحطی و خشکسالی و هوس بازی امیران و پادشاهان و سالوس موبدان و زاهدنمایان به وفور آزموده است .همه این انبوه عظیم یادگار دسترنج مردمی است که به تعداد ده ها میلیون این سرزمین را آباد کردند ؛ و آن را دوست داشتند و به آن عشق می ورزیدند . لذا در راهش جنگیدند و چه پیکرهای جوانی که هوده (با هدف و فایده) بر این خاک افتاده است و چه چشم هایی به راه آنکه می بایست بیاید و هرگز نیامد .

دانشکده حقوق دانشگاه تهران - 20/12/1337

نفر اول از سمت چپ : حسام الدین نراقی پور

این سرزمین مقدس در برابر تازه به دوران رسیده های عباسی و مروانی و نِخوت غلامان ترک ، تحقیر و توهین ها دیده ولی باز مردانی آزاده سر بلند کرده اند و به هم وطنان ستم کشیده خود گفته اند شما آزادگان و سرافرازان بوده اید ؛ این رادمرد فردوسی بود که کتاب او اخلاقی ترین و انسانی ترین کتابی است که تاکنون در زبان فارسی نوشته شده است و به قول نظامی عروضی : "سخن را به آسمان علین برده" .

                                                                                                 تهران - 12/02/1347 - جلسه امتحانات - مراقب آقای حسام الدین نراقی پور

 

مولوی بزرگترین کتاب عرفانی و اشراقی زبان فارسی را آفرید و به گمان من پهناورترین مغزی است که تاکنون زبان به گفتن باز کرده . سعدی و حافظ هم هر یک در جای خود منزلتی رفیع دارند که حافظ آخرین بزرگ است .

سخن کوتاه ؛

یکی از ویژگی های مردم ایران تنوع و تعدد گویش ها و لهجه های مردمان در نقاط مختلف این سرزمین پهناور است و شاید در سایر جهان و کشورهای دیگر هم چنین باشد . این تنوع در حد خود بسیار جالب و دلپسند است و موجب ایجاد سوژه ها و مطالب مفرّح و نشاط آور و سرگرم کننده می شود که ذیلاً به درج آن می پردازم.

 

در ضمن متذکر می شوم که وظیفه هر ایرانی وطن پرستی است خصوصاً آنان که قلم گویا و بیان پویا دارند که به مردم مملکت خود خدمت کنند و خفتگان وادی غفلت را از کابوس جهالت بیدار نمایند . زیرا قدم به قهقرا گذاشتن راه ترقی معکوس پیمودن است .

حسام الدین نراقی پور 25/2/1378

اصطلاحات رایج در شهر نراق که توسط آقای حسام الدین نراقی پور فرزند احمد چهره فرهنگ دوست که زمان حیاتش در سال 1378 جمع آوری نموده است :

• ماجون : مادربزرگ                              • خصرو : مادرزن،مادرشوهر

• باقصوره : پدرزن،پدرشوهر                  • هم دوماده : باجناق

• دائیزه : خاله                                      • دوتی : دختر

• دادا : خواهر                                       • جوجون : مادربزرگ

• پور : پسر                                            • آبجی : خواهر

• عجوزه : پیرزن پرمدعا                          • پِتیاره : زن وقیح

 

• شِلَخته : نامنظم                                    • هالو : بی مغز و بی سواد

• گَر : کچل                                               • بیچی : بچه شیرخوار

• پوشاب : ادرار                                         • زهراب : ادرار

• مَوال : مستراح                                      • خَلا : مستراح

• اَلِنگاز : معطّل                                        • اَلدنگ : بی عار

• پاپَتی : گدا                                             • یک نمازی : خسیس

• های و هو : سرو صدا                                • آغور بخیر : کجا میروی

 اوسّا : دلاک حمام                                     • بدسرشت : بد ذات و بد اخلاق .

• سَرجومه : شماتت                                    • نازک دردونه : نازک نارنجی

• پاپی شدن : پی گیری                                • تُمّون : شلوار

• وِروِر کردن : مبهوت نگاه کردن                     • تو زِکِش زدن : خیط کردن

• پس صبا : پس فردا                                      • پَسّا : نوبت

• آله کردن : دو قسمت کردن                            • پوشه : هسته

• اَلگ : نوعی هلو                                             • تُرشاله : برگه زرد آلو

• دلواپسی : اضطراب                                        • دَم دادن : حرف زدن

• دَم نده : حرف نزن                                               • دَمِش نده : حرفی به او نگو

• شید : باز کردن                                                    • شید کردن : پهن کردن

• بَرانداز : کنار کردن                                               • سُدِّه : سرما خوردی

• ناخوش : بیمار                                            • سَوا کردن : جدا کردن

• پامیل : فامیل                                             • خرت و پرت : وسایل ناقابل

• شارلاتان : حقه باز                                      • داغون : منهدم

• پیومِه : بهانه                                              • کج و کوله : ناموزون

• قُرِّه : رعد و برق                                         • تاقار : ظرف ماست

• بَستو : کوزه                                                • سِرکو : هاون سنگی

• سِلخ : استخر                                        • دَول : وسیله چرمی برای آب کشیدن ازچاه

• یَختِه : مقدار کم                                     • رِِجه : بند لباس

• ماسوره : قرقره                                     • چُلمو : دَماغو

• چُس دماغ : متکبر                                  • بُغ : گونه

• تخم اذا زلزله : بچه شرور                        • ناساز : بیمار

• پَنگاندن : بهم پیوستن                              • بُرمه : غذا پز سنگی

• تُکِ پا : یک لحظه                                            • دَبّه در آوردن : بی جهت ایراد گرفتن

• آغوز : شیرگاو تازه زاییده                                • هوای گرگ و میش : تاریک و روشن

• طاس : لگن حمام                                           • گیجگاه : شقیقه

• پَسین : بعدازظهر                                           • چِنقُلوسه : قلقلک

• زی یَسمان : زن تازه زا                                    • شَلتاق کردن : شلوغ کردن

• تخم دو زرده کرده : پر مدعا                            • مُشت در کونی : قضیه سربریدن گوسفند

• قُمپوز : لاف زدن                                • چُلمَنه : کسیکه آب دماغش همیشه بیرون است

 

• ورانداز کردن : با دقت اندیشیدن                                        • چاخان : دروغ

• چوخط : چوبی که از روی آن جنس نسیه می گرفتند         • گاه : صبح

• شُوم : شب                                                                     • مشت و مال : ماساژ

• غُرولَند : اعتراض                                                              • عَروگوز : هوچی گری

• پَستو : صندوق خانه                                                         • بِجِّه : بدو

• چِکّوله : مقدار کم                                                             • درگیرانه : آتش روشن کن

• کُلوم دان : قفل چوبی درب ورودی خانه                             • پاتَمَرد : بلند شو

• پامیر : بلند شو                                             • بِِدَرون : پاره کن

• دَرید : پاره شد                                              • بُلُوق : چشم درشت

• پردا : فردا                                                    • رُفتنِ سردرختی : چیدن

• دِقِز : شکاف ، تَرَک                                        • ته طَغاری : آخرین فرزند

• حُکماً : حتماً                                                 • گُرم : گردن

• آخاله : پسرخاله                                           • آقاعمه : پسر عمه

• آقادائی : پسردائی                                        • آقا عمو : پسرعمو

• بچه نحس : بچه شلوغ و ناراحت                    • لوغوز : متلک

• در را پیش کن : درب را ببند                             • پاتیل : دیگ

• آغُل : طویله                                                   • لیسیدن : زبان زدن

• جِر دادن : پاره کردن                                         • طَبوله : جایگاه احشام

• رباط : کاروانسرا                                               • آغوندن : پُر کردن

• اومعَلیه : آن وقت                                             • خَرَند : بالکن، زمین جلو اتاق

• چوقُلی : شکایت ، گله کردن                              • بِستانَم : گرفتن

• رودِم : عزیزم                                                    • توله : بچه سگ

• اُتُل : ماشین                                                     • گُرده : گردن

• هرز : هدر                                                         • پِِشک : قرعه کشی

 زاوارشدن : از خواب پریدن                                 • هُرم : گرمای زیاد

 

• غُراب : پُز ، تعریف بیش از واقعیت                      • غُرّه : مغرور

• قِی : استفراغ                                                   • کُلّی : زیاد

• بیلچه : بیل کوچک                                             • پِی : دنبال کردن

• کلنجار رفتن : ضد ونقیض گفتن                           • آشغال کله : بی شعور

• تق ولق : نامرتب                                                • تَلَق وتُلوق : سروصدا

• کِز کردن : جمع شده و خوابیده                           • هَرَزگاهی : بعضی مواقع

• تک و توک : مقداری                                            • به جُم : زود باش ، تکان بخور

• سَلید : پاره شد                                                  • باباجی : پدربزرگ

• کُل : کوتاه                                                          • کوتوله : قدکوتاه

• واهمه : ترس                                                      • چَموش : سرکش

• کُشتن : خاموش کردن                                        • درب و داغون : متلاشی

• مَنگ : گیج

استاد حسام الدین نراقی پور فرزند احمد تاریخ 20 مهر 1311 در شهر نراق تولد یافت . ایشان فارغ التحصیل رشته حقوق از دانشگاه تهران و ریاست آموزش و پرورش شهرهای تهران( منطقه 8 )، بروجرد ، محلات ، بابل و گرگان را عهده دار بود تا اینکه بازنشسته گردید . نامبرده تاریخ 2 آذر 1391 در سن 80 سالگی بدرود حیات گفت . از مهندس کامران نراقی پور فرزند برومند آقا حسام الدین از بابت تحویل این اسناد و از سرکار خانم ... موسویان فرزند سید تقی نیز از بابت تایپ این مجموعه کمال تشکر را داریم .

 

 

                                                                                                                                        وبلاگ سلحشوران شهر نراق