معرفی کتاب در خصوص شهر نراق(48)

کتاب " گویشهای پیرامون کاشان و محلات "

کتاب گویشهای پیرامون کاشان و محلات به همت فرهنگستان زبان ایران در فروردین سال 1354 خورشیدی (40 سال قبل) در 66 صفحه توسط یکی از پژوهشگران به نام آقای محمد رضا مجیدی نوشته شده و به وسیله انتشارات فرهنگستان در چاپخانه کتیبه چاپ گردیده است .

در دیباچه کتاب دکتر صادق کیا( 1299 تهران – 1380 امریکا) رئیس فرهنگستان زبان ایران یادآوری کرده که : گویشهای نراق کاشان و محلات(کره) و برخی از آبادیهای نزدیک آنها که به نام راجی یا رایجی خوانده می شود یا فراموش شده یا تنها در یاد چند گویشوَر سالخورده بازمانده است .
نویسنده در پیشگفتار عنوان نموده منظور از این بررسی نخست ضبط و ثبت گویشهای رو به فراموشی نهاده نراق و محلات و ... محدود می گردد . زیرا استاد ارجمند دکتر صادق کیا آگاه شده بود که گویش محلات و نراق رو به فراموشی نهاده است .


توضیحات سلحشوران شهر نراق

* از گویش راجی نخست آقای والنتین آلکسی پویچ ژاکوفسکی(1858 میلادی – 1918 میلادی) خاور شناس اهل روسیه در سال 1880 میلادی(1259 شمسی یعنی 135 سال قبل) یاد کرده است .

* سپس آقای اُسکارمان اهل آلمان در سال 1907 میلادی(1286 شمسی یعنی 108 سال قبل) در سفری که به کاشان ؛ نراق ؛ محلات و خوانسار کرده به بررسی این گویش پرداخته است .

* خانم آن کترین سواینفورد لمبتون(1912 میلادی – 2008 میلادی) نیز گویش میمه و جوشقان را بررسی و در کتابی به نام "سه گویش ایرانی" در سال 1938 میلادی(1317 شمسی یعنی 77 سال قبل) به چاپ رسانده است .

* نویسنده کتاب آقای محمد رضا مجیدی چهل سال پیش در هنگام تحقیق گویش راجی دو نوبت به نراق و شهرها و دهکده های پیرامون سفر داشته است .

ویژگی های سرزمین

در کتاب گویش های پیرامون کاشان و محلات نوشته شده :

1- شهرستان محلات :
این شهرستان از شهر محلات که مرکز آن است ؛ و بخشهای حومه و دلیجان تشکیل شده است . محلات شهر کوچکی است که در سرشماری آبان ماه 1345 جمعیت شهر محلات 12324 تن بوده است . جمعیت بخش حومه شهرستان محلات ؛ دهستانهای خورهه و نیمور ؛ و در بخش دلیجان دهستانهای دلیجان نراق ؛ مشهد اردهال ؛ و جاسب جمعیت 42616 تن بوده است .

2- دهستان نراق :
شهرک نراق مرکز دهستان نراق در هفده کیلومتری خاور دلیجان واقع شده و جزء بخش دلیجان است .
نراق روستایی کوهستانی و سردسیر و جمعیت آن 3872 تن است . نراق از شهرک های کهن کشور است و پیش از این بزرگتر و دارای اهمیت بیشتری بوده ست .
این شهرک از محله های زیر تشکیل شده : محله بالا ؛ محله پایین ؛ پاچنار ؛ محله دنیاران ؛ محله ملاکوپائی ها(ملاکوهی ها) .

نراقیها کشاورز و دامدارند ؛ قالی نیز می بافند . دهستان نراق دهکده های زیر را در بر دارد : توت ؛ چهارباغ ؛ خرنق ؛ دوریدان ؛ سینقان ؛ شانق ؛ نصرت آباد ؛ محمدآباد . راه شهرک نراق که از دلیجان جدا می شود ؛ شوسه است و تا کاشان ادامه می یابد .

3- دهستان دلیجان :
مرکز این دهستان شهرک دلیجان است ؛ که سر راه تهران به اصفهان در 36 کیلومتری خاور محلات قرار گرفته است . روستایی است جلگه ای و معتدل ؛ جمعیت آن 6114 تن و از دهکده های جوی ملاعلی ؛ چشمه خواجه ؛ حاجی آباد ؛ دودهک ؛ رودخانه ؛ زرغانین ؛ سیاه کوه علیا ؛ سیاه کوه سفلی ؛ شاه ولی ؛ عباس آباد ؛ نشست آباد ؛ هستیجان و یحیی آباد تشکیل شده و جزء بخش دلیجان است .
جمعیت این دهستان 7701 تن است . راه دهکده های این دهستان خاکی است و از جاده تهران به اصفهان جدا می شود .

4- در این کتاب همچنین به دهستان جاسب ؛ دهستان مشهد اردهال ؛ دهستان خورهه ؛ دهستان نیمور ؛ کهک قم ؛ دهستان نیزار ؛ دهستان راونج ؛ بخش قمصر کاشان ؛ دهستان جوشقان قالی ؛ دهستان نیاسر نیز پرداخته شده است .

در صفحه 9 کتاب از طرف پروفسور اُسکارمان آلمانی نوشته : واژه راجی از ری پایتخت ماد باستان آمده است . اُسکارمان در 2 ژوئن 1907 میلادی(11 خرداد 1286) از شهرک نراق دیدن می کند و می نویسد : واژه راجی به عنوان نام گویش میان مردم نراق بکار برده می شود . در چهارم ژوئن 1907 اُسکارمان به محلات رفته و می نویسد : نام زبان مادی اینجا رایجی است .

گویش فراموش شده نراق و محلات

به دستور ریاست ارجمند فرهنگستان زبان ایران(دکتر صادق کیا )که بنا بر آگاهی و شناسایی خود از گویشهای ایرانی می دانستند که هنوز تنی چند از مردم نراق گویش فراموش شده آبادی را به یاد دارند ؛ نگارنده(محمد رضا مجیدی) از روز سیزدهم اردیشت 1352 بررسی گویش فراموش شده نراق را آغاز کرد . 

 

                              نمایی از شهر نراق

نراقیها مردمان خونگرمی هستند ؛ در این باره کوشش می کردند که بیشترین همکاری را با نگارنده داشته باشند . با یاری آقای مرتضی یوسفی شهردار نراق چند پیرمرد به نامهای آقای غلامحسین فروغی 83 ساله ؛ آقای منصور قاسمی 85 ساله و آقای غلامحسین قاسمی 80 ساله به نگارنده معرفی شدند .
این پیرمردان از این که به گویش پیشین آنها توجه می شود شاد بودند و کوشش می کردند واژه و جمله بیشتری را به یاد بیاورند .

 

اینان گویش خود را به دو نام می شناختند راجی و رایجی . خود آنها آگاهی دقیقی از این واژه ها نداشتند ؛ فقط آقای غلامحسین فروغی چون مرد تحصیل کرده ای بود می گفت : رایجی یعنی زبانی که رایج است . این سفر دو روز انجامید .

در بازگشت به تهران و بررسی نمونه های فراهم شده ؛ ریاست فرهنگستان زبان ایران دستور دادند که پژوهش گسترده تر و ژرفتری در باره زبان راجی نراق انجام گیرد ؛ و نیز در باره گویش فراموش شده محلات بررسی گردد ؛ در ماموریت دوم که از تاریخ نوزدهم اردیبهشت تا 29 اردیبهشت 1352 انجامید ؛ دهستانهای شهرستان محلات ؛ دو دهستان از بخش کهک قم ؛ دو دهستان از بخش قمصر کاشان و بخش میمه اصفهان بررسی شد .

در صفحه 11 کتاب گویشها مرقوم شده :

شهرک دلیجان یکی از کانونهای نیرومند گویش راجی است ؛ در آنجا همه مردمان با یکدیگر به این گویش سخن می گویند ؛ ولی آشکار است که واژه های فارسی در آن راه یافته است . در نراق که در خاور دلیجان قرار دارد به فارسی سخن گفته می شود ولی چند پیرمرد و پیرزن گویشی را به یاد دارند که آن را راجی می نامند ؛ در سنجشی که با واژه های دلیجانی شد ؛ پیوستگی این دو گویش روشن گردید ؛ در نراق نیز بنا به گفته سالخوردگان ؛ نزدیک به 70 سال پیش در یکی از محلات نراق (دنیاداران) گویشی به نام راجی گفتگو می شده که اکنون تنها همین پیرمردان برخی از واژه های آنرا به یاد دارند . 

                       نمایی از شهر دلیجان

این واژه ها ضبط گردید ولی ناگفته نگذارم که این گویش در نراق آخرین روزهای زندگی خود را می گذراند .
در شمال باختری نراق در دهستان جاسب مردمان دو دهکده زر و واران به گویش راجی سخن می گویند ؛ در سوی خاور و شمال خاوری نراق ؛ دهستان مشهد اردهال قرار گرفته ؛ مردم دهکده های آن تا نزدیک قمصر کاشان همه فارسی زبانند .

در صفحه 24 کتاب گویشها در ارتباط نراق نوشته :

گویش پیشین نراق :
نراق یکی از آبادیهای کهن کشور است و زبان کنونی نراق فارسی است . در فرهنگ جغرافیائی ایران (جلد اول از انتشارات دایره جغرافیائی ستاد ارتش تیر ماه 1328 صفحه 222) نیز زبان نراق فارسی یاد شده است .

نراق از محله های بالا ؛ پائین ؛ پاچنار ؛ دنیاداران و ملاکوپائی ها تشکیل شده ؛ و طایفه های یوسفی ؛ حاج خانی ؛ حاج محمد جعفری ؛ ملاکوهی ؛ اشرفی ؛ غفاری ؛ مهدوی ؛ قجری و حیدری در نراق زندگی می کنند .

گروهی از مردمان نراق به همدان ؛ اراک و تهران کوچ کرده اند . طایفه قجری و حیدری از دهکده وَرکان نزدیک به صد سال پیش به نراق کوچ کرده اند . طایفه ملاکوهی ها از کوپای(کوهپایه) اصفهان به نراق آمده اند .

 

بنا به گفته چند پیرمرد نراقی به نام های آقای غلامحسین فروغی 83 ساله ؛ آقای منصور قاسمی 85 ساله و آقای غلامحسین قاسمی 80 ساله ؛ که هر سه در نراق به جهان آمده و آنجا زندگی می کنند ؛ تا 60 سال پیش در کوی دنیاران و محل پائین به گویشی بنام راجی سخن گفته می شده است . در آن زمان پیرمردان محله های دیگر نراق به این گویش آشنایی داشته اند ؛ می توان چنین نتیجه گرفت که در زمانی پیشتر گویش نراق راجی بوده است .
به گویش پیشین نراق چیزی نوشته نشده است .

در صفحات 25 – 26 – 27 – 28 – 29 – 30 – 31 کتاب گویشها نمونه هایی از واژه های گویش پیشین نراق نوشته شده و بعد به گویش بیجگان جاسب ؛ نشلج ؛ قالهر ؛ برزک ؛ سادیان پرداخته است .

در صفحه 48 کتاب به گونه های زنده شهرستان محلات و گویش راجی دلیجان اشاره شده است :

گونه های زنده شهرستان محلات :

در شهرستان محلات ؛ در بخش دلیجان در خود شهرک دلیجان ؛ به گویش راجی گفتگو می شود . در پیرامون دلیجان ؛ در نشست آباد نیز به راجی سخن می گویند .
در دهستان جاسب ؛ که یکی از دهستانهای دلیجان است ؛ در دو دهکده واران و زر نیز به راجی گفتگو می شود .

گویش راجی دلیجان :

شهرک دلیجان در 28 کیلومتری خاور محلات ؛ سر راه تهران به اصفهان قرار گرفته است . شمار مردمان آن 6114 تن ؛ و از دهستانهای جاسب ؛ خورهه ؛ نیمور و مشهد اردهال تشکیل شده . جلگه ای ؛ و به نسبت سردسیر است ؛ آب آن را چندین رشته کاریز تامین می کند .
شهرک دلیجان مرکز بخشداری است . در چند سال اخیر ؛ این شهرک پیشرفت فراوانی کرده است ؛ در آن دبستان ؛ دبیرستان و مدرسه های راهنمائی ؛ ساخته شده ؛ گویش آن اکنون راجی یا رایجی است ؛ در "فرهنگ جغرافیائی ایران(جلد نخست انتشارات ستاد ارتش تیر ماه 1328 صفحه 90) نام گویش دلیجان فارسی رایجی نوشته شده است .

در صفحات 49 – 50 – 51 – 52 – 53 – 54 – 55 کتاب گویشها نمونه هایی از واژه های گویش راجی دلیجان نوشته شده است .
در صفحات 56 – 57 – 58 – 59 کتاب گویشها مختصری از دهکده های زر و واران دهستان جاسب توضیح داده و نمونه هایی از واژه های گویش راجی در واران و زر قید گردیده و در صفحات بعدی به گویش راجی در بخش قمصر و حومه کاشان و میمه پرداخته است .

از آقای مرتضی یوسفی(رادفر) فرزند شکرالله از مشاهیر فرهنگی شهر نراق جهت در اختیار گذاشتن کتاب گویشها و همچنین ارائه مشاوره تقدیر و تشکر می گردد .

این میزان نوشته در ارتباط با گویش راجی یا رایجی یا رازی برای اولین بار است که منتشر و مورد استفاده عمومی قرار می گیرد ؛ فلذا هر گونه برداشت با ذکر منبع و صلوات به روح پدر و مادرمان بلامانع می باشد .

تهیه کنندگان : محمد عضایی ، حسین عضایی

 وبلاگ سلحشوران شهر نراق 01/02/1394