هنرمندان نراقی پیش قراول پیکرسازی ؛ مجسمه سازی و سنگ تراشی(حجّاری)

کمتر به اهلیّت و زادگاه اساتید هنر سنگ تراشی ایران پرداخته می شود که چند نفر از سر آمد این رشته ی مهم اهل شهر نراق هستند مگر اینکه نام خانوادگی یا پسوند شهرت آنان نراقی باشد تا زادگاهشان معرفی گردد .

با سلحشوران شهر نراق همراه باشید تا چند نفر از زبر دستان هنر پیکرسازی و حجّاری ایران که دارای وجهه های شایسته در این زمینه هستند را معرفی کنیم :

* استاد محمد جواد حجّار نراقی فرزند آقا محمد اسماعیل نراقی

نمونه ای از زیبایی حجّاری این استاد اهل نراق ستون های سنگی حرم مطهر حضرت معصومه (س) در قم را می توان نام برد .

سند قدیمی و تاریخی متعلق به تاریخ 6 ربیع الاول 1325 برابر 29 فروردین 1286 مطابق 19 آوریل 1907 در خصوص دستمزدی که برای استاد محمد جواد حجّار نراقی در نظر گرفته شده توجه کنید :

مبلغ سه تومن وجه رایج خزانه اعلیحضرت قَدَر قُدرت محمد علی شاهی از قرار تومانی ده عدد قران رواج بیست و چهار نخود به وزن شاه از مال خاص خالص عرب سعار استاد محمد جواد حجّار ابن مرحوم آ محمد اسماعیل نراقی بزمه ورقه ای خود قبول شرعی داده و آ عبدالمجید طهان خلف مرحوم آ علی اکبر که ان شاءالله تعالی مبلغ مرقوم را از حال تحریر الی سه ماه تمام متوالی الدم ادا و مهمانی نماید به شرط اینکه خلاف شرع انور مطاع نبوده باشد . موقوف و معطل ندارد .
کان ذالک تحریر فی ششم مهر ربیع الاول فی سنه 1325


*استاد علیرضا جعفری (احمدی) نراقی فرزند شیخ حبیب جعفری

علیرضا احمدی در شهر نراق متولد گردید . مادرش ... و پدرش شیخ حبیب جعفری ابن احمد ابن جعفر نام داشت . علیرضا بعدا شهرت خود را به احمدی تغییر داد . همسر ایشان دختر عمویش خانم محبوبه جعفری فرزند شیخ غلام ابن احمد می باشد که پس از فوت همسرش با آقای علی اربابی در قم ازدواج نمود.

استاد علیرضا علاوه بر هنرنمایی صنایع دستی به شعر و شاعری می پرداخت که متاسفانه تا کنون هیچگونه استفاده ای از اشعار وی صورت نگرفته و مشخص نیست در اختیار کدامیک از اقوام او نگهداری می شود .

استاد علیرضا احمدی در حال دریافت لوح افتخار

او در ساختن دکور فیلم های سینمایی تاریخی مثل فیلم های یوسف و زلیخا – شیرین و فرهاد و ... دخالت داشت .
وی از حجّاران خلاق و مجسمه ساز زبردست ایران است که نامش به نیکویی در دل تاریخ یاداشت گردیده است . بیشترین آثار ایشان در استان مازندران وجود دارد که اثرهای هنری او به نام مهندس احمدی مشهور می باشد .

  

مجسمه حافظ و اجزای دیگر در یکی از مجتمع های تفریحی سلمان شهر اثر دستان استاد علیرضا احمدی اهل شهر نراق

زیباترین آثار این هنرمند مجسمه ساز در روستای کَندلوس در دهستان میخ ساز از توابع بخش کجور شهرستان نوشهر استان مازندران قرار دارد که اغلب در ساخت نمایه هایش مهندس احمدی نمایان هست .

استاد احمدی نراقی در اقدام بی سابقه نمای تخت جمشید را در مزرعه ساقی گلایه در شهرستان نوشهر به سبک خارق العاده ای پیاده نمود . دختران مالک مزرعه به اسامی ساقی و ساغر هستند و این طرح را به اسم دختر ساقی گلایه نام نهادند .

در یکی از تفرجگاه های شهرستان سلمانشهر استان مازندران نیز مجسمه های بسیار زیبای مهندس احمدی نراقی چشم هر بیننده ای را خیره می سازد .

در زادگاهش شهر نراق نیز چندین آثار از استاد به چشم می خورد :

مجسمه لاله شهیدان را به پاس گرامیداشت 80 شهید گلگون کفن شهر نراق درست کرد که مدتی این طرح در میدان نراق چشم نواز بود .

درب ورودی منزل خود و اقوامش در کوچه حاج شیخ عباس مجسمه شیر و بچه شیر به زیبایی هنرنمایی می کرد که به دلیل ساخت و ساز بافت تاریخی نراق از بین رفت و اکنون تابلو سنگ آبی رنگ کوچکی به نام احمدی قم در سال 1368شمسی که روی آن نوشته : بسم الله الرحمن الرحیم جایگزین گردیده است .

چنین تابلویی سر درب مسجد حاج شیخ عباس نیز با کاشی کاری تعبیه گردیده و زیر آن نوشته احمدی قم سال 1368 قمری .

سر درب مسجد حاج شیخ عباس شهر نراق

یکی از شاگردان وی خواهر زاده اش استاد احمد ابوالقاسمی نراقی می باشد که شاهکار این رشته قلمداد می شد .
آقای علیرضا جعفری(احمدی) فرزند حبیب سرانجام سال ... فوت نمود و در قبرستان نو شهر قم کنار مادرش خاکسپاری گردید .


*استاد حسن ابوالقاسمی(امیر قاسمی) فرزند غلامرضا

حسن ابوالقاسمی(امیر قاسمی) در شهر نراق متولد گردید . مادرش مرحومه بهجت جعفری فرزند شیخ حبیب ابن احمد و پدرش غلامرضا قاسمی هر دو زاده شهر نراق بودند . استاد غلامرضا در هنر مسگری در نراق اشتغال داشت .

کتاب چهارمین بی ینال تهران که آثار استاد حجار در آن به چاپ رسیده است

استاد حسن شهرت خویش را از ابوالقاسمی به امیر قاسمی تغییر داده و هم اکنون دارای مغازه ای در خصوص حرفه ی مجسمه سازی در تهران می باشد .

برادرش مرحوم احمد ابوالقاسمی از زمره استادان و اساتید نمونه و مبرز در حرفه حجّاری در سطح ایران و جهان نام آور می باشد .

*استاد احمد ابوالقاسمی نراقی فرزند استاد غلامرضا مشهور به احمد؛ امیر قاسمی 

احمد ابوالقاسمی سال 1304 در شهر نراق از توابع دلیجان استان مرکزی متولد گردید . مادرش مرحومه بهجت جعفری فرزند شیخ حبیب و پدرش غلامرضا قاسمی هر دو زاده شهر نراق بودند .
استاد غلامرضا در هنر مسگری در نراق اشتغال داشت .

مرحوم استاد احمد ابوالقاسمی

خانم فاطمه محمدی آبان 1392 طی مصاحبه مطالبی در خصوص استاد احمد ابوالقاسمی نراقی مشهور به امیر قاسمی به رشته تحریر در آورد که ضمن تشکر از مشارالیها با تغییراتی به قسمتی از آن اشاره می گردد :
پیشکسوت هنر سنگ تراشی (حجاری سنگ) با بیان اینکه در دنیا مانند ایران هنرمند در عرصه صنایع دستی وجود ندارد از عدم توجه کافی به هنرمندان انتقاد کرد و گفت: دنیای هنرمند دنیای عجیب و غریبی است تا هستیم نیستیم و وقتی نیستیم هستیم.
احمد ابوالقاسمی نراقی معروف به امیر قاسمی هنرمند و صنعتگر 88 ساله استاد پیشکسوت سنگ تراشی که اثر مجسمه‌های شیرسنگی این هنرمند روبروی ساختمان بانک ملی تهران موجود می‌باشد.

وی با کارنامه درخشان 60 ساله خود در 20 نمایشگاه داخلی و خارجی شرکت داشته و دارای 16 لوح افتخار است.

این هنرمند اهل شهر نراق و ساکن قم نزد دایی خود استاد "علیرضا احمدی نراقی"، حجار و مجسمه ساز به فراگیری این هنر پرداخت و در اداره صنایع مستظرفه نزد اساتید بزرگی چون استاد صدیقی، استاد رحیم‌زاده و استاد علی اکبر صنعتی کارآموزی کرده است.
نراقی هنرمند شاخص سنگ تراش استان قم است که در رشته پیکر تراشی، مدل سازی، انواع صراحی و پیش بخاری سنگی در خیابان موزه قم فعالیت می‌کند.
دو نمونه کار احمد ابوالقاسمی نراقی، شامل نماد ایوان آیینه حرم حضرت معصومه(س) و تندیس ابن سینا در موزه صنایع دستی یزدان پناه قم به نمایش در آمده است .

از جمله افتخارات او کسب جایزه استاد پیشکسوت حجاری در همایش میراث فرهنگی، دریافت لوح کارآفرینی سال 1388، کسب عنوان حجار پیشکسوت سال 1386، کسب درجه دو هنری صنایع دستی سال 1384، چهره ماندگار و پیشکسوت فرهیخته سال 1384 است .
از جمله نمایشگاه‌هایی که نراقی در آن حضور داشته است، می‌توان نمایشگاه صنایع دستی بر‌تر ایران، نمایشگاه بین المللی تهران، نمایشگاه توانمندی‌های استان قم، نمایشگاه سراسری جاذبه‌های گردشگری صنایع دستی و صنایع وابسته، نمایشگاه منطقه‌ای استان قم و نمایشگاه کارآفرینان بر‌تر استان قم و دومین نمایشگاه آسیایی صنایع دستی را نام برد. همچنین در کتاب تاریخ قم و کتاب تاریخ نراق به شایستگی از او نوشته‌اند .

ابوالقاسمی نراقی، تعدادی روزنامه قدیمی را نشان می‌داد که رنگ و رو رفته و کهنه بود، سپس روزنامه اطلاعات سال 1348 و دو روزنامه را که برای سال 1386 بود آورد، انگار خبرنگاران هم سالها است که هنرمندان را فراموش کرده‌اند .

من اهل شهر نراق هستم و پس از کلاس ششم ابتدایی یعنی از سال 1324 نزد دایی‌ام استاد "علیرضا(جعفری) احمدی نراقی" شروع به کار کردم .
مهم‌ترین انگیزه من از سال 1316 شروع شد، زمانی که رضاشاه دستورداد برای سرشماری یک روز را همه در خانه باشند و در این مدت دایی من یک سرباز هخامنشی را در منزل ساخت و شخصی در اداره دارایی آن را سه تومان خرید که این مبلغ آن زمان خیلی زیاد بود و من چون ارزش قائل شدن برای هنر را دیدم این رشته را با انگیزه ادامه دادم.

نخستین کاری که من کردم یک تندیس شمع و گل و پروانه با سنگ مرمر بود که برایش خیلی زحمت کشیدم آن را سوراخ کردم و شمع را داخل آن گذاشتم و سرفیتیله را از آن بیرون آوردم که خانمی آن را خرید و از ایران رفت هم اکنون دوست داشتم مبلغی خیلی بیش از ارزش آن را بپردازم تا آن را به من بازگردانند.
سال1330 مجسمه ساز ارتش شدم و پس از آن برای سفارتخانه‌ها کار کردم و برای سفارت هندوستان الهه شیدا را تراشیدم و برای سازمان جهانی (اینترنشنال) آمریکا آرم ساختم که تقدیرنامه برایم فرستادند.
از سال 1344 تا 1355 سازمان صنایع دستی ایران کارهای مرا صادر می‌کرد که سوابقم آنجا هست.

از جمله کارهای من این بود که موسیو گدار فرانسوی که فردی ایران دوست بود به آقای مصطفوی رئیس موزه ایران باستان سفارش دادند و سه ریتون برای جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی ساختم
بهترین کار من ماکت مجسمه همیشه بهار رودن در موزه لور پاریس است که کار مرا در کنار مجسمه اصلی آن گذاشتند .
رودن یکی از دو مجسمه ساز معروف اروپا است که سازنده مجسمه معروف ونوس است
وی اظهار داشت: میز و صندلی‌ها و کتیبه هشت متری هخامنشی در هتل تاج محل تهران و ستون یاد بود تاج گذاری شاه در شیراز از جمله کارهای ما بوده است که ستون یادبود را به همراه دایی‌ام استاد علیرضا احمدی نراقی در سال 1350-1352 ساختیم .

این سنگتراش و هنرمند در مورد خاطره انگیز‌ترین اثرش نیز گفت: سال 1348 تصویر امام خمینی(ره) را در بشقاب حک کردم که وسایل مغازه‌ام را بیرون ریختند و من به 48 ضربه شلاق توسط ساواک قم محکوم شدم . پس از آزادی از زندان رئیس ساواک، یک مجسمه اسب و سوارکار را به من سفارش داد و مبلغ بالایی به منظور عذرخواهی داد و گفت ما متوجه نشدیم شما هنرمند هستید .
وی در پاسخ به اینکه انتقاد شما به مسئولان برای کم رونق شدن صنایع دستی چیست؟ گفت: انتقاد زیاد است زیرا به هنرمندان نمی‌رسند و می‌توان به مقدسات یاد کرد که در دنیا مانند ایران هنرمند کاردرست نیست و آثار و افرادی داریم که هنوز کشف نشده‌اند .
ابوالقاسمی نراقی پیشکسوت سنگ تراشی ادامه داد: هر چه در فکر ما است شدنی و قابل دسترس است و خداوند از خود در ما ودیعه گذاشته و انسان می‌تواند به جایی برسد که حتی خالق خود را پیدا کند اما نمی‌گذارند این استعداد‌ها شکوفا شود .

یک هنرمند سنگ تراش سنگ سخت را در دستانش نرم می‌کند به دلیل اینکه چندین سال است که کارش با قلم و چکش است، و پس از مدتی زمان استراحت او است اما آه در بساطش نیست، نان بگیر و بخور، وضع هنرمند مملکت ما است .

هنرمند نراقی در رشته حجاری سنگ افزود: من هم پیشنهاد دادم تا سنگ‌هایی که اطراف کوه خضر نبی قم وجود دارد و زلزله آنها را از عمق زمین به روی آن رسانده را تندیس هنری بتراشم و صخره‌های ساده را تبدیل به هنر کنم تا ماندگار شود.
به عنوان مثال برخی صخره‌ها مانند این است که دو انسان با هم گلاویز هستند یا یک انسان و یک حیوان، مختصری هنر و خلاقیت می‌خواهد تا به یک اثر هنری و زنده و مکانی توریستی تبدیل شود اما با آن موافقت نکردند .

هنرمندان نمونه انگشت شمارند اما هرکس در گوشه‌ای افتاده، کسی نمی‌آید بگوید شما چه روزگاری دارید و در این مدت به دادن لوح تقدیر بسنده کردند .
نراقی پیشکسوت عرصه سنگ تراشی اظهارداشت: کسانی هستند که در یک رشته هنرمند هستند اما حاصل و نتیجه کارشان به خودشان نمی‌رسد و تا هستند از آنان یادی نمی‌شود. دنیای هنرمند دنیای عجیب و غریبی است تا هستیم نیستیم و وقتی نیستیم هستیم .
من دو سال دیگر 90 ساله می‌شوم. هر کس پیشکسوت باشد دارای تجربه‌های زیادی است و معلوماتش یک دایره المعارف می‌شود که باید تا هست به دیگران انتقال دهد اما پس از فوت هنرمندان از آنان یادی می‌کنند و در این کشور تا هنرمند زنده است از او یادی نمی‌شود .

نراقی همچنین در ادامه با بیان اینکه در گذشته مرا با هزینه دولت به 10 کشور اروپایی فرستادند، گفت: البته در این دوران هم لوح تقدیر‌ها دادند و مرا چهره ماندگار کردند .
یادآوری می گردد استاد احمد ابوالقاسمی(امیرقاسمی) سال 1393 فوت و در یکی از قبرستان های شهر قم خاکسپاری گردید .

* مهدی لطفی خلیلی فرزند امرالله

پدر آقا مهدی به نام امرالله اهل اصفهان و مادرش خانم طاهره کریمی فرزند علی اکبر ابن کربلایی محمدآقا می باشند .
ایشان متولد سال 1355 در تهران و قبلا مجسمه ساز بوده که به دلیل عدم پشتیبانی لازم به شغل آزاد روی آورده و بیشتر به سفارش کار پاسخ مثبت می دهد . چند نمونه از فعالیت های وی در شهر نراق وجود دارد که نمونه آن فروهر هخامنشی و گلدان های گل در سطح خیابان تعبیه شده است .

 

نمونه آثار استاد مهدی لطفی خلیلی

محققین و نویسندگان سلحشوران شهر نراق : محمد عضایی – حسین عضایی

هر گونه بهره برداری از نوشته ها با ذکر نام منبع بلامانع می باشد .