یادی از یکی از پیشکسوتان جوزغند سازی شهر تاریخی نراق

این مادرسیده متدینه خانم آغا جوادی، بیش از نیم قرن سابقه در کار جوزغند سازی دارد و هنوز هم دوستداران این حرفه از تجارب ارزشمند او در انجام این کار استفاده می کنند. همچنین مشارالیها یکی از فعال ترین و ماهرترین ریسندگان سنتی پشم یا به گویش محلی "پشم ریس"با چرخچه چوبی وتولید نخ خامه قالی برای نمایندگان شرکت فرش دستبافت کاشان در شهر نراق در دهه 40 و 50 بود.

 خانم آغا جوادی

با توجه به اینکه نزدیک به 90 سال از عمر با برکت او می گذرد ولی تا کنون یاد ندارد که جوزغند به کسی فروخته باشد چه در موقع وفور الگ ( میوه اولیه)و چه در موقع کمیاب شدن آن. همیشه به مردم خصوصاً بستگان و فامیل این شیربنی منحصر به فرد نراق را رایگان بخشیده است  و همین فضل و بخشش  او را به یک چهره صمیمی و دوست داشتنی و مورد احترام در نراق تبدبل نموده است.

نفر اول از چپ : مرتضی علی آقایی

به یاد دارم سال 1355یعنی درزمان جنگ اول ایران و عراق  که در گردان مستقل  151دژ خرمشهرکه یک گردان مرزی و رزمی بود خدمت می کردم نامبرده محموله کوچک سوغات محلی نراق شامل :جوزغند، گردو، بادام و... برایم با پست به خرمشهر ارسال نمود که این محموله در منطقه شلمچه به دستم رسید. همسنگران تعجب کردند که این سوغات چگونه به اینجا ارسال شده است؟

 

آنچه که تعجب آنها را بر انگیخت دیدن جوزغند بود که اصلاً ندیده بودند و از نام و طرز ساخت آن سوال می کردند. خلاصه آن را بین سربازان تقسیم کردم  و همه نوش جان کردند و برای مادرم دعا کردند و از خداوند برای او سلامتی و عاقبت به خیری طلب نمودند.  در زمان جنگ تحمیلی هم این شیرینی توسط رزمندگان و سلحشوران شهر نراق به مناطق جنگی راه یافت وشناخت در مورد آن افزایش یافت و به علت داشتن پروتئین زیاد و گالری بالا به جیره جنگی معروف گردید.

جوزغند سازی در نراق سابقه دیرینه دارد و یکی از محصولات بومی این شهر می باشد که به عنوان میراث کهن یک هزار ساله و مهم ترین و ذیقیمت ترین سوغات محلی  کشوربه شمار می رود. این شیرینی تنها محصول خانگی و منحصر به فرد نراق بوده که تولید آن مرتبا از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است به طوری که در سال 1394این محصول در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید به طوری که  امروز شاهد آن به عنوان یک شیرینی محلی کاملاً سنتی و ارزشمند و ثبت شده در اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی و حتی کشور می باشیم.

  

زمانی نه چندان دور مزارع شهر نراق مملو از میوه و درخت الگ بود و آنقدر جوزغند تولید می کردند که عرضه آن بیش از تقاضا بود وقیمت چندانی نداشت و مورد استفاده خانواده هابه عنوان یک شیرینی پروتئین دار کاملا مقوی در تمام فصول سال قابل استفاده بود و زمان ماندگاری آن هم نسبتاً زیاد بود.از طرفی مواد اولیه آن هم در هر خانه ای پیدا می شد مانند:خاک قند، شکر، نخودچی، تلخه بادام و زرد آلو، هل  و...که زنان آنها را با سرکو می کوبیدند و فرآوری و استفاده می کردند. امروزه این کار بوسیله آسیاب های خانگی انجام می شود.

مشتری عمده الگ نراق تجار کهن شهر دلیجان بودند که با الاغ و جعبه های مخصوص میوه الگ را منتقل می کردند.  در ساخت این شیرینی از میوه آلو هم استفاده می شد ولی این میوه مانند الگ زیاد نبود و بیشتر از الگ استفاده می شد.

در حال حاضر جوزغند نراق انواع مختلف دارد که به ترتیب مرغوبیت عبارتند از:

1-جوزغندتنده ای: که از مخلوط پودر تلخه بادام، زردآلو و الگ که  قبل ازاستفاده به روش خاص فرآوری شده  و به تنده  تبدیل می گردد و تنده بعد از پودر شدن مخلوط باشکر و هل مورد استفاده قرار می گیرد.

2-جوزغند بادامی: که طرز ساخت آن مانند جوزغند تنده ای است با این تفاوت که از بادام معمولی (شیرین) ساخته می شود.

3-جوزغند نخودچی:که از مخلوط پودر نخودچی، شکر و هل تهیه می شود.

4-جوزغند مغزی:که فقط از مغز خام گردو و الک در ساخت آن استفاده میکردد.

5-الگاله قندی:که فقط از پودر قند یا شکر با الگ ساخته می شود.

در حال حاضر همه ساله با فرا رسیدن فصل پاییز و آمدن الگ ( هلو پاییزه) به بازار، ساخت جوزغند آغاز می شود و به این منظور جشنواره جورغند سازی هم در محل موزه نراق از طرف شهرداری برگزار می گردد و خانم های فعال در این حرفه نحوه ساخت این شیرینی کاملاً سنتی را در معرض دید عموم خصوصا گردشگران قرار می دهند و با استقبال بی نظیر مواجه می گردد.

قدر این محصول ارزشمند و منحصر به فرد نراق را بدانیم و سعی نماییم با توجه به ثبت ملی آن، آن را با کیفیت بهتر، مجوز بهداشتی و بسته بندی جالب و مشتری پسند به بازار فروش عرضه نماییم.

   

سلحشوران شهر نراق از نویسنده ارزشمند جناب آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر اهل شهر نراق از بابت مطالب تحقیقاتی در خصوص جوزغند تشکر وافر دارد .