آشنایی با آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهر تاریخی نراق

رسیدی و پر از شادی و شوری/آهای چهارشنبه‌سوری!
شنیدم با جوانان جفت و جوری/آهای چهارشنبه سوری!
بساط"سرخی تو زردی من"/سر هر کوی و برزن
تو همچون مردمان غرق سروری/آهای چهارشنبه‌سوری
 
جشن چهارشنبه سوری یکی از جشن های کهن ایرانی است که در شاهنامه فردوسی هم به آن اشاره شده که نشان دهنده چهارشنبه ای در نزدیک شدن  عید نوروز است. این مراسم سنتی و این جشن ملی ،از دیر باز در فرهنگ سنتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده است.
چهارشنبه سوری با نام جشن چهارشنبه پایان سال و شب"چهارشنبه سرخ،" که روز افروختن آتش نیز هست  نامیده می شود.

در کهن شهر نراق این جشن در شب واپسین چهارشنبه آخر سال از غروب سه شنبه برگزار می گردد و اولین جشن از مجموعه جشن ها و مناسبت های نوروزی است و به اصطلاح مقدمه ای برای جشن نوروز است و با انجام آن مردم نراق به پیشواز عید نوروز می روند.
نحوه ی برگزاری شب چهارشنبه‌سوری به این صورت است که مردم نراق مخصوصا  جوانان مومن از جمله دختر و پسر بوته ها و هیزم هایی  از قبیل :جاز،کولو،خرش گیره و... که از قبل آماده کرده اند از منزل بیرون می آورند و در جلو حیاط منزل و فضاهای  باز آتش روشن می کنند و از روی آن می پرند .این پریدن شامل حال همه اعضای خانواده می شود .

جوانان و نوجوانان اعم از دختر و پسر و حتی پدران و مادران و بچه های کوچک.هنگام پریدن از روی آتش جمله ی"زردی من از تو،سرخی تو از من "را تکرار می کنند که بیانگر تطهیر و پاکسازی مذهبی است و واژه ی سوری به معنی "سرخ"بیانگر آن است که آتش تمام رنگ پریدگی و زردی،بیماری و مشکلات را می گیرد و به جای آن سرخی و گرمی و نیرو به مردم می دهد.

در نراق آتش چهارشنبه‌سوری را خاموش نمی کردند و می گذاشتند تا خاکستر شود.سپس این خاکستر را که با ارزش می دانستند فردی جمع می کرد وبدون آنکه پشت سرش را نگاه کند سر نخستین کوچه باد می داد یا داخل آب روان می ریخت. آنها معتقد بودند که باد دادن خاکستر و یا داخل آب ریختن آن ،نشانه تندرستی و شادی برای خانواده است .

رسم و رسومات جشن چهارشنبه سوری در شهر تاریخی نراق

چهارشنبه سوری رسم و رسوماتی دارد که به برخی از سنت هایی  که در نراق رایج بوده  اشاره می شود:

1- مراسم قاشق زنی در شهر نراق

یکی از دلایلی که برای پدید آمدن قاشق زنی عنوان شده ،کمک به فقرا و نیازمندان در قالب ناشناس است.ولی حاصل نهایی قاشق زنی پخت و توزیع آش است که به نیت آش بیمار وآش تندرستی پخته می شود. قاشق زنی رسم کاملا "زنانه"در شهر نراق بوده بدین صورت که زنان چادری بر سر انداخته و نقابی(روبنده ) به چهره می زنند تا ناشناس بمانند. سپس یک قابلمه یا ظرف مسی و یک قاشق با خود حمل می کنند و به خانه ها می روند و ضمن دق الباب کردن، با قاشق به ظرف مسی می کوبند و اهل خانه را از حضور  خود آگاه می کنند.

اهل خانه هم ظرف خالی را می گیرند و مقداری آذوقه خشک از قبیل اولور(نخود لوبیا )،عدس،ماش،باقالا و غلات و گاهی مقدار ناچیزی پول در آن ریخته و باز می گردانند. لازم به توضیح است که کل مواد جمع آوری شده حاصل از قاشق زنی به مصرف پخت آش چهارشنبه سوری می رسد. مهمترین شرط در قاشق زدن ناشناس بودن قاشق زن بود لذا هیچ گونه حرفی هنگام قاشق زنی بین صاحب خانه و قاشق زن رد و بدل نمی شود.

سپس با مواد جمع آوری شده مقدمات پخت آش فراهم می شود و در زمان پخت هر کس نذر و نیازی دارد به نیت برآمدن حاجت هم می زند و پس از پخته شدن و هنگام توزیع حتما اول باید به خانه ی بیماران فرستاده شود تا از این آش نذری میل کنند و سپس بقیه آن را بین نیازمندان و رهگذران  توزیع می کنند.این آش شبیه آش رشته بوده و بزرگان و سالخوردگان نراق بر این باورند که باید شامل هفت نوع حبوبات مانند نخود و لوبیا و...باشد.

برخی از مردم شهرها این آش را آش"ابودردا"یا پدر دردها می دانند.ابودردا نام حکیمی از صحابه پیامبر اکرم (ص )بوده و برخی دیگر آش بیمار را به غلط  به نام امام زین العابدین بیمارنسبت می دهند!که کاملا اشتباه است.
.البته  در بعضی شهر ها به نیت امام سجاد علیه السلام آش پخت می کنند.حتی در خود شهر نراق  هم یک نوع آش نذری پخت می کنیم به نام بی بی فاطمه زهرا سلام الله علیها که یک سنت  شده و همه ساله این کار انجام می شود..

2- آجیل مشکل گشای  چهارشنبه سوری در شهر نراق

در شب چهارشنبه سوری در نراق، کسانی که نذر و نیازی داشتند آجیل خشک میان خویشان و آشنایان توزیع می کردند.این آجیل همان چیزی بود که در همه خانه ها پیدا می شد مانند: بادام ،گردو،فندق،جوزغند،الگاله،ترشاله و....دانه های خشک را روی آتش بو می دادند و با نمک تبرک (شور) می کردند و شب همه خانواده دور هم جمع می شدند و  از این آجیل متبرک شده می خوردند و اگر مهمان تازه واردی هم داشتند بسته ای از این آجیل به او می دادند وبرای  همسایه ها هم می فرستادند .آنها بر این باور بودند که آجیل شب چهارشنبه سوری باید خورده شود و یا به دیگران داده شود وچیزی از آن باقی نماند و هرکس از این آجیل بخورد،نسبت به افراد دیگر مهربان تر گردد و کینه و رشک از او دور شود.

در نراق غذای شب چهارشنبه سوری هم برای کسانی که استطاعت داشتند ماهی پلو و یا رشته پلو بود.این نوع غذاها معمولا در سال سه یا چهار دفعه و آن هم در جشن های مختلف مانند شب یلدا و شب اول اسفند و... زینت بخش سفره های مردم نراق بود و نوشابه(نوشیدنی )آن هم سرکه شیره بود که ترکیبی از آب سرکه و شیره بود.

3-فرستادن هدیه برای نو عروسان

یکی دیگر از رسومات چهارشنبه سوری کهن شهر نراق، فرستادن خوانچه ای از هدایا به همراه آجیل ونقل و شیرینی و وسایل مرسوم برای تازه عروس ها بود. در این روز خانواده داماد و فامیل های آن هدایای رنگارنگ به خانه تازه عروس می فرستادند و این روز را هم به جشن و شادی می گذراندند. مردم شهر نراق هنوز هم به سنت های قدیمی که پدران و مادران آنها داشته اند پای بند بوده و این جشن کهن را همانند سال های قبل و حتی باشکوه تر از آن بر گزار می کنند.

سایت سلحشوران شهر نراق از نویسنده ارزشمند جناب آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر از بایت تهیه این پست تقدیر می نماید .