آشنایی با سنت کله گُرگی در شهر تاریخی نراق

کله گرگی یک سنت یا آیین بین چوپانان ، شکار چیان تا قبل از انقلاب بود. ولی بعد از انقلاب توسط سازمان حفاظت محیط زیست برای همیشه به این سنت خاتمه داده شد ؛ چرا که این سنت مرتبط با کشتن و نابود کردن جانوران مانند گرگ و پلنگ  و بعضا حیوانات نظیر شکار بود که عواقب آن منجر به انقراض نسل بعضی از جانوران و حیوانات می شد.

معنی کله گرگی چیست؟
به طوری که می دانیم زندگی و مقدرات حشم داران وگله داران به ویژه شبانان و چوپانان به وجود گوسفند و سلامت و پرواری گوسفند و بالاخره بهره برداری بیشتر و بهتر از همه گوسفند ارتباط و   بستگی دارد.
گله های گوسفند تا سه چهار دهه پیش که دانش دامپزشکی توسعه و پیشرفت قابل توجهی نکرده بود همواره در معرض آفت ها و بیماری های گوناگون قرار داشتند و گاهی به هلاکت می رسیدند.

شهر نراق - مزرع احمد آباد(کلنگه) - پاییز 1340

گله داران در مقابل آن آفات  و بیماری های دامی به حکم تجربه و ممارست درمان ها وپیش گیری هایی  به کار می بردند اما دشمن اساسی و اصلی گوسفندان گرگ های گرسنه ای بوده اند که در نیمه های شب سگ های گله را فریب داده یا می راندند و به گوسفندان  که در خواب راحت غنوده بوده اند حمله برده و تعداد از این حیوانات مظلوم و بی آزار را می کشتند و یا می ربودند.
دفع و رفع گرگان گرسنه  که با سگ های گله امکان پذیر نبود قهرا" چوب و چماق چوپانان در آن دل شب وتاریکی مظلم نمی توانست کاری انجام دهد. در واقع برای شبانان و گوسفندداران هیچ دشمنی  خطرناک تر از گرگ نبود زیرا نه وسیله دفاع موثر و پیش گیری داشت و نه در روز روشن حمله می بردند که راه چاره وعلاجی داشته باشد.

شهر نراق - خرداد سال 1343

معمولا ً در بعضی مواقع و در تاریکی شب به جای سگ ها، چوب و چماق چوپان ها بود که به داد گله می رسید. اگر در این شرایط احیاناً چوپانی موفق به کشتن گرگی می شد، سرِ گرگ را از بدنش جدا کرده و آن را بر سر چوبدستی خود وصل می کرد و روی شانه خویش قرار داده و به سراغ گله های دیگر می رفت.

صاحبان هر گله در ازای این که چوپان توانسته بود دشمن خطرناکی را از سر راه گله ها بردارد، موظف بودند هرکدام یک رأس گوسفند و یا معادل آن را به عنوان جایزه و به اصطلاح چوپانان به عنوان « کله گرگی » به آن چوپان هدیه بدهند. در نتیجه چوپان فاتح در ظرف چند روز به نوای قابل توجهی می رسید. کشتن گرگ اختصاص به چوپانان و شبانان نداشت بلکه هرکس و هر شکارچی که به چنین موفقیتی دست می یافت با گرداندن کله گرگ  در میان گله داران از آنها کله گرگی می گرفت و یک شبه، صاحب یک گله گوسفند می شد.

بهار سال 1379 - شهر نراق

کله گرگی در طول زمان به ضرب المثل تبدیل شد و به مدرکی گفته شد که قابل رد و انکار نباشد. به عبارتی هر کس در مقام دعوی و شکایت یا مباحثه و مناظره سند قاطع و مدرک محکم وغیر قابل ایرادی ارائه کند که مخاطب و طرف دعوی را تحت تاثیر قرار دهد به اصطلاح می گویند:"فلانی کله گُرگی نشان داد" یعنی مدرکی ارائه کرد که نفی و ردّ آن به هیچ وجه امکان پذیر نیست.
این ضرب المثل ،نانوشته در بین گله داران ودامداران قدیم می باشد.

شهر نراق - سال 1340

از راست : علیرضا طبیب زاده - مرحوم مرتضی رادفر - مرحوم غلامحسین خسروی  - مرحوم رمضان عظیمی

گرفتن کله گرگی در شهر نراق از اهمیت ویژه ای بر خوردار بود به طوری که چوپانان ،شکارچیان موفق به کشتن گرگ می شدند کله آن را در آبادی می چرخاندند و کله گرگی می گرفتند.اهمیت موضوع به حدّی بود که این اواخر(حدود چهار دهه قبل) مردم حتی اگر گرگ مرده ای را هم پیدا می کردند سر آن را از بدنش جدا کرده واز گله داران کله گرگی می گرفتند که حقیر یک نمونه آن را از یکی از اهالی  خارج از نراق دیده ام.

در حال حاظر هیچکس مجاز به کشتن گرک یا جانوران درنده دیگر نیست حتی اگر باعث خسارت  به دامداران باشد. دامداران اگر احیانا گرگ های گرسنه و یا گرگِ " هاری " را در منطقه مشاهده نمودند موظف هستند بلافاصله مراتب را به سازمان محیط زیست اعلام نموده تا در اسرع وقت محیط بانان آن گرگ را به روش خاص ازمحل دور نمایند .

سایت سلحشوران شهر نراق از آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر اهل شهر نراق از بابت تهیه پست کله گرگی سپاسگزار می باشد .