آشنایی با حرفه نعلبندی ونگاهی گذرا به این حرفه در شهر تاریخی نراق

در قرن شانزدهم اولین بار ایتالیایی ها در مورد هنر نعلبندى مطالبی تالیف و منتشر کردند و می توان آنان را بنیانگذار هنر نعلبندى دانست .
زمانی که هنوز صنعت اتومبیل‌سازی مثل امروز پیشرفت نکرده بود و خودروها در خیابان و جاده‌ها موج نمی‌زدند، اجداد ما برای حمل و نقل و مسافرت بیشتر از چهارپایان استفاده می‌کردند ؛ به این شکل که یا سوارکار بودند یا گاری و درشکه خود را به اسب و دیگر چهارپایان می‌بستند تا با استفاده از آن به مقصد برسند.

برای همین کار و بار آهنگران سنتی و سبک و حرفه نعلبندی رونق داشت و خیلی‌ها برای نعلبندی مرکب‌هایشان ، سراغی از آنها می‌گرفتند. اگر بخواهید، نعلبندی را تجسم کنید، حتما در ذهنتان مرد قوی هیکلی را در کارگاهی دود گرفته تجسم می‌کنید که پیشبندی چرمی به تن کرده و در حالی که قطرات عرق صورتش را پوشانده جلوی کوره ایستاده و فلز گداخته را با پُتک روی سندان شکل می‌دهد.

نعلبندهای قدیمی شاید به این شکل عمل می‌کردند، آهنگرها در قدیم کار نعلبندی را به صورت سنتی انجام می‌دادند، آنها این رشته را از پدران خود یاد می‌گرفتند و به همین شکل مهارت خود را به پسر یا شاگردان خود منتقل می‌کردند؛ اما امروز در خارج از کشور به صورت یک رشته دانشگاهی در آمده که  مدتی به دانشجوها به صورت تخصصی نعلبندی را آموزش می‌دهد.
زمانی که اسب به دست انسان اهلی و به کار گرفته شد، بناچار از محل زندگی طبیعی خود خارج شد، به این شکل انسان از اسب برای کارهای مختلفی مانند جا به جایی بار، سوارکاری و کشاورزی بهره برد.

وقتی اسب به کار گرفته شد، باید کارهای سختی مانند بارکشی انجام می‌داد، برای همین سُم اسب در اثر کار زیاد زودتر از حد معمول از بین می‌رفت، در نتیجه انسان دست به کار شد و نعل را اختراع کرد.
با گذشت زمان و پیشرفت صنعت اتومبیل‌سازی، کم‌کم نیاز انسان توسط ماشین برآورده شد و خودروها جای اسب‌ها را گرفتند اما پیشرفت صنعت باعث نشد که شغل نعلبندی از بین برود این کار فقط کار نعل بندها را تخصصی‌تر کرد. وجود اسب‌های گران بها هم یکی از دلایل تخصصی شدن کار و بار نعلبندهاست، به این شکل که صاحبان اسب‌ها برای هر چه بهتر عمل کردن اسب‌های خود در میدان مسابقه از نعلبندهای خبره کمک می‌گیرند.

نعل مانند کفش خوب می‌ماند ؛ اسب ها باید نعل مناسبی داشته باشند تا در میدان مسابقه بهتر عمل کنند. امروزه کار نعلبند ها مانند قدیم ثابت نیست و به صورت سیّار به انجام این کار می پردازند ونعل های پیش ساخته در سایزهای مختلف دارند و اینها بیشتر با مراکز اسب دوانی و پرورش اسب سر و کار دارند. ولی در برخی از روستاهای کشور که چهارپا زیاد است هنوز هم نعلبندهای قدیمی به صورت سنتی به این کار مشغولند.
حرفه و صنعت نعلبندی یک شغلی بود که تخصص ومهارت می طلبید. اگر نعلبند نعل را درست و اصولی به پای حیوان بارکش(اسب،الاغ، قاطر)میخکوب و نصب نمی کرد پای حیوان در اثر ناراحتی می لنگید و نمی توانست راه برود و در نتیجه کار مردم در زمین می ماند و کار می لنگید.

 

روش نعل زدن در قدیم بر مبنای یک سِری ضوابط و شرایطی بود از جمله برداشتن رویش های ناخن های اضافی،صاف کردن جای آن با وسیله ای به نام سُم تراش که شبیه یک داس کوچک با تیغهٔ پهن و تیز بود و همچنین میخکوبی نعل ها.
در روش میخکوبی به نعل، میخ نباید به قسمت گوشت ناخن بر خورد کند،یعنی کمی مورّب با زاویه و یا انحنا میخ کوبیده می شود.اضافه میخ اگر بیرون زده باشد با قیچی بریده می شود، سر میخ ها به داخل خم تا همسطح دیواره سُم شود . این کار مانع از گیر کردن آن به اطراف و نیز کمک به نگه داشتن میخ در جای خودو در نتیجه نگه داشتن نعل در جای خود است. موقع زدن چکش بر روی میخ باید کمی با کمک انبر فشار ضربه را گرفت. نعلبند پس از آن با استفاده از یک سوهان بزرگ، لبه ها را صاف وهر لبهٔ تیز را از سُم ها حذف می کند.

نعلبندی، هنگامی که به درستی انجام پذیرد، با هیچ دردی برای حیوان همراه نیست. در ابتدای شروع کار ،نعل با پا اندازه سازی می شود و انحنای آن به شکل درست با استفاده از چکش وسندان خَم می گردد و تغییرات دیگرمانند افزودن زبانه و گیره انجام می گیرد .
لازم به ذکر است که در قدیم که خرمنکوب های سنتی (چون)به وسیله گاو نر یا وَرزاو کار می کرد ،کف پاهای گاو را هم نعل می زدند تا هنگام دواندن آنها روی بافه های گندم یا جو ، سُم های آنها ساییده نشود .

در شهر تاریخی نراق نیز نعلبندی سابقهٔ دیرینه داشت و معدود افراد به این حرفه اشتغال داشتند. چون نعلبندی یک کار کاملا تخصصی بود و کار هر کس نبود.هر چند تعداد آهنگران سنتی و سبک در نراق زیاد بودند ولی حرفه ی نعلبندی مختص انسان های پرتلاشی همچون مرحوم سید باقر میرسلطانی فرزند سید جعفر و سید محمود میرسلطانی فرزند ... بود .

آخرین نعلبند نراق مرد زحمتکش مرحوم سیّد ابوالفضل میرسلطانی فرزند سید باقر بود که به این حرفه سخت اشتغال داشت و بعد از او این حرفه سنتی هم منسوخ گردید.

از جناب آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر اهل شهر نراق به جهت تهیه این پست سپاسگزار هستیم .