گوسفند ناوَردار(بَرنَدار) و نگیردونی دو اصطلاح رایج دامداری در شهر نراق

دامی که از شیر دادن به بَره یا بزغاله ی خود، خودداری می کند به آن گوسفند " ناوَردار " یا نابَردار می گویند و به گویش نراقی " بَرنَدار" یعنی بچه اش را بر نمی دارد و یا به عبارتی به بچه اش شیر نمی دهد .

قدیم در شهر نراق در یک محدوده زمان معیّن تقریبا از اواسط زمستان به بعد گوسفندان شروع به زایش می کردند. معمولا هر گوسفند بعد از زایمان بلافاصله بَره یا بُزغاله خود را تمیز می کند و با او مانوس می شود و شروع به شیر دادن آن می نماید. این روال تا پایان مدت شیردهی ادامه دارد و مادر بچه ی خود و بچه هم مادر خود را می شناسد و در جمع گوسفندان یکدیگر را گم نمی کنند.

ولی برعکس در مواردی کم معمولا 5 % گوسفندان بعد از زایمان بلافاصله بچه را از خود طرد می نماید و نه تنها باعث تمیز کردن او بلکه از شیردادن هم خودداری می کند که به گویش محلی گفته می شود : بز یا میش بچه اش را " بَر نمی داره " یعنی به او شیر نمی دهد .
در حال حاظر در اینگونه موارد چوپان ها یک شیشه را پُر از شیر گرم می کنند و با پستانک دهن بره یا بزغاله می گذارند و نیاز های غذایی او را بر طرف می نمایند. ولی در قدیم نه چوپان وقت این کار را داشت و نه مانند امروز شیشه ای برای تغذیه در اختیارش بود.

چه کار می بایست می کرد؟ یا می بایست سَر گوسفند مربوطه را نگه می داشت تا بره یا بزغاله از شیر مادر تغذیه نماید و این کار هم زمانبر بود چرا که گوسفندان در اوج زایش بودند و فرصتی برای شیردادن مورد یا موارد فوق را به چوپان نمی دادند.
بنابراین چوپان راه دوم را انتخاب می کرد : گوسفند مربوطه را یک شب یا یک روز گرسنه نگه می داشت تا شاید مادر بچه اش را قبول کند.سپس مقداری خمیر به پشت بره یا بزغاله می مالید و آن را پیش مادر رها می کرد تا شاید مادر خمیرها را از روی بدن بچه لیس بزند و با او مانوس شده و او را به اصطلاح بَردارَد و به او شیر بدهد.

اگر در این مرحله هم چوپان موفق نمی شد راه سوم و آخرین راهکار را انتخاب می کرد یک چاله یا گودال به ارتفاع یک متر و قد یک متر حفر می کرد و گوسفند را با بچه اش به مدت چند ساعت در این چاله رها می کرد تا زمانی که بره یا بزغاله پذیرش گردد و گوسفند ناوَردار هم چاره ای جز پذیرش نداشت و مجبور بود که بچه را بپذیرد و به او شیر بدهد و مانوس گردد. نراقی ها به این جا و مکان نگیردونی می گویند . این روش را چوپان ها در نراق اعمال می کردند چون صد در صد جوابگو بود . مشاهده شده در این روش حتی بره را با بُز و بالعکس وَردار می کنند .

در زمان های نه چندان دور و درموقع زایش گوسفندان در نراق ، اگر کسی به دَرِ کَنده ، آغل یا گُولِ گله داران می رفت با دیدن چندین چاله در محوطه اطراف مواجه می شد و متوجه می گردید که هدف چوپان از حفر این چاله ها چه بوده است.لازم به توضیح است که این چاله ها را به گویش نراقی"نگیر دونی" می گفتند یعنی گوسفند در آن نمی دانست به هیچ طرف بچرخد یا بگردد .

سایت سلحشوران شهر نراق از نویسنده و پژوهشگر ارزشمند جناب آقای مرتضی علی آقایی بابت این تحقیق سپاسگزار می باشد .