آشنایی با واژه های راجی شهر تاریخی نراق (2)

 ‍‍گویش راجی یا راژی یا رازی یا رایجی لهجه‌ای است که بقایای آن در منطقه تیمره از مناطق مرکزی ایران و در شهرهایی چون دلیجان، نیم‌ور، محلات، نراق، میمه ،جوشقان قالی، وزوان، زیادآباد، اذان و ونداده و ابیانه صحبت می‌شده و اکنون فقط در بعضی مناطق شهر دلیجان،نراق و شهر وزوان اصفهان بقایای بعضی لغات آن برجای مانده‌است.که در ادامه به گزیده ای از آنها اشاره می شود.

۱-لیچار      سخنان بیهوده وبی معنی

۲-مَظَنّه        حدس،گمان، تخمین

۳- طوق         گردنبند

۴-تیپا         نوک پا،ضربه زدن به چیزی با نوک پا

۵-مُلتَفِت            متوجه

۶-مُلاّ            مکتب

۷-شَلیتَه        دامن کوتاه چین دار پهن که روی لباس می پوشند

۸-سَلیتَه        زن گستاخ وزبان دراز

۹-دورت بگردم       تشویق،قربان صدقه رفتن

۱۰-اُردِنگی         لگد،تیپا

۱۱-آسُّونه        درگاهٔ خانه،آستانه

۱۲-هشتی     رواق،دالان که بعد از ورودی خانه است وسقف هشت ظلعی دارد

۱۳-عارِض        شکایت

۱۴-اُرد             دستور بی جا

۱۵-یارُو          اشاره به کسی که برای گوینده وشنونده هر دو شناخته شده است

۱۶- ریزَه        وَردنه نانوایی

۱۷-گُوگَل        گله گاو

۱۸-جول       زیر انداز کهنه

۱۹-تَخدَه           تخته

۲۰-زَقُوم         خیلی تلخ،ترش یا شور

۲۱-مُکّاری          کرایه دهنده چهار پا

۲۲-تیارت       شکلک در آوردن،تظاهر

۲۳-دَل        سگ ماده،ماچَه سگ ،هر نوع جانور ماده

۲۴-  ‌دِق کردن       از قصه مردن

۲۵-دِق کُش        آنکه از دق بمیرد

۲۶-دَق دَق       دق الباب کردن،صدای کوفتن کوبَه در ورودی خانه

۲۷-دَق        صدای بر خورد دو چیز

۲۸-بُوردَه         سنگ بزرگ

۲۹-قالباف خانه       اتاق مخصوص قالی بافی

۳۰-گُلَه به گُلَه          همه جا

۳۱-پُورپُور کردن      با بی میلی علف خوردن،نشانه از سیری یا بیماری دام

۳۲-علف چَر      محل چرای دام که علف زیاد دارد

۳۳-قایم موشکی       نوعی بازی سنتی

۳۴-چِخِه      صوت راندن سگ گله

۳۵-کُرفَه     گوسفندی که دیرتر از فصل متعارف به دنیا آمده ورشدش کمتر از حد معمول است.

۳۶-غُلُّ وغُل     جوش آمدن

۳۷-تُوبره        کوله پشتی چوپان

۳۸-کُرَه بُز        نوعی نا سزا گفتن،آدم پدر سوخته

۳۹-کَل کَل      پرحرفی،پر گویی،بحث بیهوده

۴۰-کَلَّه گرگی     پولی که شکارچی گرگ با نشان دادن سرِگرگ از چوپان می گیرد

۴۱-سر چوبی      سرباری،پولی که خریدار به عنوان حق الزحمه بارگیری دام و...به چوپان می دهد

۴۲-بالاخانه       اتاق طبقه دوم ساختمان

۴۳-آکِلِه          خوره،جذام

۴۴-پِلِکیدن     به آهستگی راه رفتن

۴۵-شَوچَر       به چرا بردن گوسفندان در شب

۴۶-نهال به زمین خورده      نوعی نفرین به معنی جوان مرگ شده،جونم مرگ شده

۴۷-بَند         جاده صعب العبور با شیب زیاد

۴۸-پنج دری       تالار پذیرایی سنتی،اتاق پذیرایی که شامل پنج در به طرف حیات منازل تاریخی وسنتی دارد

۴۹-سه دری      اتاق نشیمن دارای سه در که جلوی آنها ایوان قرار گرفته وانتهای آن فضایی به نام پستو می باشد.

۵۰-درِبَچه      درهای کوچک دولنگه در طرفین ورودی اتاق های سنتی که به عنوان نورگیر از آنها استفاده می شود

۵۱-اُروسّی       پنجره های مشبک چوبی که به صورت عمودی وکشویی بالا می رود وپاشنه ندارد

۵۲-تُغَلی        گوسفند ماده یک سال

۵۳-نربز         بزِنر اخته،بز جلورو گّله

۵۴-بزِنر         کَل ،شامل :یک بُر،دوبُرو...برای تولید مثل گله

۵۵-گُوگَلان        شبان گاو،چوپان گاو

۵۶-دوکارد       قیچی پشم چینی گوسفند

۵۷-گاویار       کسی که با گاو وگاو آهن سنتی(خیش) زمین شخم می زند

۵۸-گاویاری       کارِگاویار

۵۹-نوچ         نَه

۶۰-بیل داری       شخم زدن زمین با بیل

۶۱-کُرَگا           پاشنه درهای چوبی قدیمی

۶۲-کُلُوندون         قفل های چوبی در های دولنگه قدیمی

۶۳-سَرِنگاه        محل دپو کردن کود

۶۴-دماغت چاقه        سرِحالی

۶۵-هیمَّه دان        انبار هیزم وچک وچیله

۶۶-هَواد          آوار

۶۷- کِفِد راس       نوعی احوال پرسی

۶۸-هان       فرمان حرکت به الاغ

۶۹- هیش شا     فرمان ایست به الاغ

۷۰-پابَند       طنابی که با میخ طویله به دست الاغ می بندند

۷۱-بلانِسوَت(نسبت)      دور از شما

۷۲-آلَه            نصف،نیمه

۷۳-آسّین     دستکش چرمی کنکر وتیغال چینی

۷۳-قُوت            غذا، خوراکی

۷۴-مَری       متضاد وحشی،در مورد دام آرام گفته می شود

۷۵-آشُورمَه      بالا بغدادی،وسیله چهار گوش پنبه ای یا مویی و... که رونَکی پالان الاغ را ثابت نگه می دارد

سایت سلحشوران شهر نراق از نویسنده و محقق ارزشمند جناب آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر از بابت تهیه این پست قدردانی می نماید .