برف و شیره ، یخ در بهشت امروز و بستنی دیروز در شهر تاریخی نراق

در ادوار گذشته یعنی حدود یک قرن پیش که هنوز خبری از بستنی و کارخانه های ساخت بستی های رنگارنگ امروزی نبود ، مردم نراق برف را با شیره انگور مخلوط نموده و آن را به عنوان دسر مخصوصا در موقعی که هوا گرم بود می خوردند.

البته در آن زمان میزان آلودگی های زمین به اندازه فعلی نبود و مردم از سالم بودن برف اطمینان داشتند و آن را با خیال راحت مصرف می نمودند. برف که یک محصول طبیعی و از نزولات آسمانی و شیره انگور هم یک قند طبیعی و ساخت دست بشر بود و مردم به سالم بودن هر دو مطمئن بودند .
امروزه آلودگی محیط زیست و در نهایت آلوده شدن زمین به قدری افزایش یافته که برای خوردن برف وشیره باید با دقت نزدیک به وسواس برف را از جاهایی که تمیز است و آلودگی محیطی ندارد برداشت ومصرف نمود.

قدیمی ها بر این باور بودند که مصرف برف اول و دوم برای خوردن مناسب نیست و باید از برف سوم استفاده نمود. در جواب این افراد باید گفت که عمده بارش برف ها در هوای سرد و یخبندان زمستان است و در هوای سرد اصلا کسی تمایل به خوردن برف و شیره ندارد.
همان طور که خوردن بستنی امروزی در زمستان کم مصرف دارد و با گرم شدن هوا که معمولا در اواخر زمستان و اوایل بهاراست خوردن آن شروع می شود، خوردن برف و شیره هم بعد از بارش آخرین برف زمستانی آغاز می گردد.در این موقع برف ها سالم بوده و با خیال راحت می توان مصرف نمود .

در شهر نراق هم معمولا در آغاز بهار و با گرم شدن تدریجی هوا که مردم به دامن طبیعت می روند از دامنه کوه ها و زمین های اطراف مزارع برف های سالم که شبیه دانه های ریز بلوری و سفید رنگ هستند جمع آوری و به شهر می آورند و مادر خانواده هم با افزودن شیره انگور و ریختن آن در ظرف های کوچک بلوری از میهمانان با برف و شیره به جای بستنی پذیرایی می نماید.
این سنت قدیمی هنوز هم در شهر نراق رایج بوده و خواهان دارد چرا که مصرف کنندگان بیشتر از طبقه کشاورز هستند و مانند پدران خویش که در قدیم از مزارع برف های تازه را به خانه می آورد ، آنها نیز به این کار اهتمام می ورزند. درست است که امروزه بازار مملو از بستنی های رنگارنگ است ولی در صورت موجود بودن برف ، علاقمندان برف و شیره مادر بزرگ را به بستنی های امروزی ترجیح می دهند.

مخلوط برف و شیره شبیه یخ در بهشت امروزی است.البته نیاز نیست که در ساختن برف و شیره حتما از شیره انگور استفاده شود بلکه می توان انواع شربت ها مانند شربت آلبالو، سکنجبین، شیره خرما ، عسل ، گلاب و... استفاده نمود.
در اواخر دهه ۳۰ مردم نراق برف ها را جمع آوری می کردند و آنها را داخل یک آب انبار قدیمی که درِ دروازه نراق وجود داشت (محل فعلی جوشکاری حاج محمود ایزدی) می ریختند و در اوایل بهار که هوا کم کم رو به گرمی می رفت آنها را بیرون می آوردند و مصرف می نمودند.

حسین حمزه ای

البته در آن زمان ساخت بستنی هم با دستگاه های سنتی در نراق رایج شده بود و یکی از پیشکسوتان آن آقای حسین حمزه ای فرزند حمزه است که با یک دستگاه به صورت بستنی درست می کرد و به بچه ها دانه ای دوقران(ریال) می فروخت . فردی دیگه نیز به نام اکبر مَشتی این دستگاه را روی موتور سیکلت گذاشته و به صورت سیار دور می زد .
گذشته از انبار کردن برف ، از تولید و ذخیره یخ هم در یخچال طبیعی نراق در محل دَرِ آسیاب هم استفاده می شد و یخ های طبیعی در فصل گرما مورد استفاده قرار می گرفت.

در مورد ضرر و زیان برف و شیره تا به حال مطلبی به صورت علمی ارائه نشده است و نظر اکثر دانشمندان پاک بودن برف و محل برداشت آن است که باید دقت شود از جاهای مطمئن برف را جمع آوری نمود. حتی طب سنتی هم خوردن برف و شیره را به عنوان یک دسر قبول دارند و آن را به عنوان درمان دردهای مختلف می شناسند.
جف اس گافنی ؛ استاد شیمی دانشگاه آرکانزاس امریکا می‌گوید : که برف که فقط آب منجمد نیست. آلودگی‌ها هوا مانند سولفات‌ها، نیترات‌ها، فرمالدئید و جیوه را می‌توان در برف یافت. برف دوده جو ناشی از سوختن زغال‌سنگ و چوب را هم با خود به پایین جو می‌آورد . بنابر این بهتر است که در همان ابتدای بارش برف اقدام به جمع آوری و خوردن برف نکنید تا میزان آلودگی آن پایین بیاید .

سایت سلحشوران شهر نراق از محقق ؛ پژوهشگر و نویسنده ارزشمند حوزه تاریخ و فرهنگ شهر نراق جناب مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر از بابت این نوشته سپاسگزار می باشد .