نوشتن از تمدن نراق کار هر کسی نیست

 به گزاش سایت سلحشوران شهرنراق ، استاد محمد برشان کارشناس تاریخ آب و آبیاری ، نویسنده و پژوهشگر کرمانی در سفرنامه اش تحت عنوان " سفرنامه آب ها از مهریز تا میمه " نگارش زیبایی دارد که به همت آقای محمدرضا خلیلی دلیجانی در بیست و هفتمین شماره فصلنامه عصر طلایی دلیجان آبان 1398 به چاپ رسید .

ضمن تشکر از مساعدت صمیمانه استاد سعید اصغری نویسنده و پژوهشگر صاحب نام شهرستان دلیجان در این سفرنامه به صورت گزینشی مطالب مربوط به قنات های دلیجان و نراق را تقدیم علاقمندان می کنیم :

... من آب را در همه ای کاش هایم می بینم، در همه دلواپسی ها و دل شوره هایم، در اشک ها و شادی های کودکانه و جوانی ام. با کلمه نمی توانم با آب حرف بزنم .
من از کاشان ره به سوی دلیجان می برم آن جا که تاریخ را می توان لمس کرد . دلیجان و نراق را می توان با تمام وجود حس کرد ، چرا که تاریخ گذشته ای است که زمان حال را پدید آورده است، تاریخ حرکتی است که به سوی آینده در جریان است، تاریخ عمر نوع انسان است.
ولی مگر می شود از کاشان رخت به نراق و دلیجان کشید و سری به سهراب سپهری نزد، انسان در مشهد اردهال میخکوب می شود، انگار با تمام وجود می شنود فریاد سهراب را وقتی شعر می سراید .

نوشتن از تمدن نراق کار هر کسی نیست . تمدن ها دقیقا بر طبق یک جدول زمانی ثابت، زمانی بر می خیزند و می بالند و راه زوال در پیش می گیرند و سرانجام هم از هم می پاشند .
نراق با سابقه چند هزار ساله 93 رشته قنات دارد که قنات های عباس آباد، نصرت آباد و بیدشک پایین از همه معروف تر و هم پر آب تر هستند . از آب انبارهای مشهور نراق می توان از آب انبار حاج مهدی نام برد . مسعود میرزا ظل السلطان پسر ناصرالدین شاه می نویسد:
من آب انبارهای خوب که حقیقتا خیلی تعریف دارد که آبش خیلی گوارا و خنک و صاف و سَرد است در این سفرهای خودم و در عمر خودم در سه جا دیده ام :
اوّل در مازندران در شهر ساری، دوّم در کاشان و سوّم در نراق که قصبه ای است که در آن جا به شکار رفته بودم دیدم .
آب انبار پایین، آب انبار بازار، آب انبار دروازه، آب انبار محمدآباد، آب انبار حسن، آب انبار سیپک و حوض خانه مسجد جامع از دیگر مظاهر تمدن آبی نراق هستند.

نراق شهر آسیاب های آبی است که مشهورترین آسیاب ها : آسیاب چشمه رود، آسیاب دوسنگ، آسیاب آب نما، آسیاب گرینان، آسیاب برج که دارای برج دیده بانی بود و از آب قنات کلیکه استفاده می کرده است، آسیاب میرگی که از آب چشمه رود می گشته، آسیاب تقی نصرالله، آسیاب حاج علی، آسیاب حاج ابوالقاسم، آسیاب خواجه، آسیاب چنارسوخته، آسیاب آقا، آسیاب آصف آباد که با آب قنات آصف آباد و چشمه رود کار می کرده است، آسیاب حمید که با آب چشمه رود و قنات سالوار کار می کرده است، آسیاب چکچکه، آسیاب سرناسار، آسیاب سرچه، آسیاب حاج شریف، آسیاب لاستان که از آب دشت و سَرچه استفاده می کرده و آسیاب حاج حیدر.

استاد سعید اصغری

و نمی دانم چگونه از تاریخ و تمدن آبی دلیجان بنویسم آن جا که بنا به دعوت جناب آقای سعید اصغری در شهریور 1391 جهت ثبت ملی قنات بهریار به دلیجان سفر کردم و با نویسنده بزرگ حسین صفری آشنا شدم و دریچه های جهان جدیدی به روی من گشوده شد .
و من چه احساس غروری می کنم از این دوستان سرشار از عشق و انسانیت، من از عشق وضو می سازم و نماز می خوانم و در عشق غرق می شوم . من بدون دوستانم به کنج قفسی که میله هایش از حسرت است می پوسم و می میرم و بدون عشق و بدون دوست زندگی مفهومی ندارد .

در شهر دلیجان بیش از 30 رشته قنات وجود دارد که پُر آب ترین آ نها بهریار است قنات علایی هم دیگر قنات بزرگ شهر بوده که تا سال 1365 آباد و پس از آن خشک گردیده است. در کتاب تاریخ و فرهنگ دلیجان آمده که این شهر در روزگاران گذشته 70 رشته قنات داشته است، از قنات های دیگر دلیجان می توان از قنوات محمدآباد، جرجبش ، شهرداری، کهریز نو، رک نآباد، فیروزآباد، نصیرآباد، صالح آباد، الوند، صدرآباد، فیض آباد، نشت آباد، نورالامین و شاه ولی نام برد .
در مسیر این قنوات آسیاب های زیادی می چرخیده اند که مهم ترین آن ها آسیاب بالا و آسیاب میان بوده اند . یک دوره گردش آب در بهریار 14 شبانه روز است که به این گردش چهارده روزه رینه می گویند . بزرگ ترین واحد آبیاری شبانه روز است این واحد از بر آمدن تیغ خورشید آغاز و تا بر آمدن خورشید تا بامداد روز دیگر می باشد .

استاد محمد برشان

هر روز به دو تاق تقسیم می شود نیم تاق صبح تا پیش از ظهر و نیم تاق تا بعداز ظهر. و سرانجام قنات بهریار در تاریخ اول اردیبهشت ماه 1394 ثبت ملی شد. و چه سخت است دل کندن از دلیجان با وجود سفرهای چند باره و گذرهای متعدد از این دیار و من به سوی وزوان و میمه در استان اصفهان می روم .