نگاهی گذرا به آیین سنتی سیسمونی در نراق قدیم و تفاوت آن با سیسمونی امروزی

یکی از رسم های پسندیده مردم ایران هدیه به دختر برای تولد اولین فرزندش به عنوان سیسمونی است که این آیین از گذشته معمول است. سیسمونی عبارت است از رخت و لباس و لوازم خواب نوزاد اول .

در فرهنگ ایرانی رسم بر آن است که برای نوزاد اول ‌وسایل مورد نیاز توسط خانواده عروس تهیه و به خانه عروس و داماد می فرستند.شاید یکی از نام آشناترین رسم و رسومات در ایران خرید سیسمونی باشد.رسمی که با گذشت زمان آنقدر پیچیده شده وتغییر شکل داده که دیگر‌نمی توان آن را رسمی اصیل دانست.

در کهن شهر نراق سیسمونی را بعد از ماه ششم و معمولا در ماه های طاق(فرد) حاملگی و اغلب در ماه هفتم به خانه عروس می فرستادند .در باورهای عامیانه ،فرستادن سیسمونی در ماه های زوج بارداری بد شگون است و در ماه هفتم به خانه داماد فرستاده شود.احتمال ارزش شمردن عدد هفت ریشه این اعتقادات بوده که فکر می کردند‌ بر سلامت و برکت فرزند نو رسیده اثر می گذارد. در روز ارسال سیسمونی معمولا خانواده داماد برای نهار به خانه پدر عروس دعوت می شدند و پس از پذیرایی و صرف نهار سیسمونی را به خانه عروس می بردند .

اقلام سیسمونی

 در گذشته اقلام سیسمونی در مناطق مختلف متغیر بود. در شهر نراق سیسمونی شامل موارد زیر می شد:
چند تکه لباس در سایزهای مختلف که معمولا خانواده عروس خودشان با پارچه چیت و قدک با دست می دوختند
کلاه از جنس های مختلف(کاموایی،پارچه ای)
ست قنداق که شامل چاچَب قنداق
چند تکه دستمال وکهنه از جنس چیت
مشمع
بند قنداق
روپوش
ناف بند
سینه بند
گوشبند(لچک سفید)
کمرچین
شانه پیچ
بقچه لحاف و تشکچه وبالش پَرقو یا پشم
یک عدد نَنی یا نَنُو (گهواره تابستانی ) و یک گهواره چوبی
مُکَّه یا پستانی(وسیله پارچه ای که داخل آن نبات یا مواد قندی می گذاشتند و گِرِه می زدند ودر دهن بچه می گذاشتند تا بِمکد و به اصطلاح کارپستانک های امروزی را می کرد)
آرد برنج
زعفران ، هِل ، بودل
عروسک پنبه ای برای دختر و اسب چوبی تیله و مُهره برای پسر
مُهره چشم و مازو برای نظر زدن کودک

با نگاهی به آنچه در باره رسم خانواده های ایرانی در سیسمونی رخ داده به وضوح مشاهده می نماییم که تمامی آنچه توسط خانواده عروس به عنوان سیسمونی تهیه می شده  با محوریت نوزاد پروری و سنین نوباوه گی فرزند بوده که از آن می توان به عنوان یک رسم دلنشین برای استقبال از نَوه آینده توسط خانواده های ایرانی یاد کرد و پای بندی به این رسم به شیوه کاملا ایرانی زحمتی برای خانواده عروس به همراه نداشت.
اما آنچه که به تدریج واسطه فرهنگ برتری جویی بزرگسالان با محوریت کالانمایی در تهیه سیسمونی به صورت روزافزون شاهد آن هستیم نشان دهنده این واقعیت است که درحال حاظر به آن توجه نمی شود.

درتهیه سیسمونی ساده در شهر نراق زنان باردار ،آرامش و آسایش بیشتری داشتند و مانند زنان امروزی درگیر زرق و برق و تجملات نبودند. امروز تهیه سیسمونی‌ به یک دغدغه بزرگ برای زنان باردار تبدیل شده، طوری که مادر بزرگ های کنونی دیگر مانند گذشته از نوه دار شدن به دلیل هزینه های زیاد سیسمونی های پر طمطراق، ذوق و شوق گذشتگان را ندارند.
استفاده از سنت های قدیمی در تهیه سیسمونی ها کم رنگ شده و به دلیل تجمل  گرایی و چشم وهم چشمی دغدغه خرید سیسمونی گران قیمت ، به چشم می خورد .

اوج تجمل گرایی

امروزه والدین خرید وسایل گران قیمت ‌را برای تامین سیسمونی کودک در اولویت قرار داده اند . هزینه بالای تهیه سیسمونی و اوج تجمل گرایی آرامش زنان باردار را به هم زده است. امروزه تهیه سیسمونی هزینه های زیادی را به خانواده ها تحمیل کرده و روز به روز هم به این هزینه ها افزوده می شود تا جایی که در بعضی مواقع تهیه یک سیسمونی فراتر از میزان جهیزیه ای است که پدر و مادر به دختر داده است .

در گذشته سیسمونی به چند دست لباس ساده ، قنداق ، چند کهنه نخی و... ختم می شد اما شرایط فعلی معضل برای خانواده ها ایجاد کرده است.در قدیم از شیشه شیر مارک دار و پستانک و کالسکه فلان مدل اثری نبود و برای آرام کردن فرزند مقداری مواد قندی را گوشه یک دستمال می بستند و به بچه می دادند تا بمکد وساکت شود و به این صورت او را سرگرم می کردند.در قدیم از اطاق کودک اثری نبود ولی امروزه اتاق کودک شبیه یک فروشگاه سیسمونی با انواع و اقسام لوازم گران قیمت است .
امروزه  اکثر خانواده ها فقط یک اتاق با وسایل گرانقیمت آنچنانی را به نوزاد اختصاص داده اند. در صورتی که در شهر نراق اکثر خانواده ها فقط در یک یا دو اتاق زندگی می کردند  که ازآن به عنوان مهمانخانه، آشپزخانه، قالی باف خانه و تربیت فرزند استفاده می شد! مادرِ خانواده ،شب ها بچه ها را به ردیف داخل همین اطاق می خواباند وروی همه را یک لحاف قدکی می کشید که بخوابند.
تمام اعضای خانواده که تعداد آنها حتی به ۱۰ نفر و بیشتر هم می رسید در همین اتاق ۱۵ یا ۲۰ متری زندگی می کردند. فقط اشخاص متمکن خانه های مخصوص و دارای چند اتاق داشتند وبقیه می بایست به همین یک یا دو اتاق روزگار بگذرانند.

به بافت قدیمی نراق نگاهی بیندازید خانه هایی را می بینید که در قدیم چند خانوار در آن زندگی می کردند. به این منازل به اصطلاح "قلعه"می گفتند.بیشتر آنها دارای یک ورودی و یک سرویس بهداشتی و یک حلقه چاه آب یا سیپک  مشترک بودند. در آن زمان شیشه شیر، پوشک ، مواد غذایی آماده مخصوص کودک نبود و بچه ها سالم تر از امروز بودند و مادران آنها را با داروهای خانگی وگیاهی درمان می کردند.
نَنُوی بچه شبیه یک جسم چهار گوش از جنس چرم یا پنبه تقریبا شبیه یک تکه زیلوی کوچک  که چهار گوشه آن چهار حلقه نخی داشت و مادران طنابی به دو طرف نَنُو می بستند و یک سر طناب را به چفت دولاب و سر دیگر آن را چفت ورودی اتاق می بستند و بچه را در آن می خواباندند وتکان می دادند تا ساکت شود. اگر بچه دل درد داشت یک گمی قنداق یا نبات داغ با قاشق چای خوری به او می خوراندند واگر بچه گوش درد می گرفت با دود قلیان وسیگار آن را تسکین می دادند.

امروزه برخی زنان باردار بیش از آنکه به فکر سلامت خود و فرزندشان باشند،نگران تهیه سیسمونی و رقابت با دیگران در این زمینه هستند. دختران به محض اینکه بارداری را در خود احساس می کردند خودشان با امکانات ساده و اولیه ای که در خانه مادرشان وجود داشت شروع به دوخت لباس های ساده ، بافت عروسک کاموایی و ساخت اسباب بازی های مختلف  محلی می کردند و به همین مقدار قانع بودند ولی امروزه تهیه سیسمونی کار پر دردسری شده است . امروزه تجمل گرایی  وعدم تمکن مالی ،اضطراب و استرس نه تنها جان مادر را به خطر انداخته بلکه باعث آسیب رسیدن به جنین هم می گردد .

جشن سیسمونی

جشن سیسمونی هم یکی از جشن هایی است که در تمام شهرها به شکل های متفاوتی برگزار می شود. جشن سیسمونی جشنی است که اقوام و آشنایان کنار همدیگر جمع می شوند و کادوهایی را به فرزند جدید هدیه می دهند. این جشن در نراق بعد از روز دهم که نوزاد را به حمام می بردند انجام می گرفت و تقریبا جشنی زنانه بود .دلیل این جشن ،مشترک شدن در شادی مادر و پدراز داشتن فرزند بود.

برخی از خانواده ها در نراق با اقوام خود راحتی بیشتری داشتند و لوازمی که نیاز داشتند به آنها می گفتند. اقوام آنها نیز همان وسایل را به عنوان هدیه تهیه به فرزند نو رسیده می دادند.برخی دیگر به جای تهیه لوازم پول هدیه می دادند تا تازه مادرها هر آنچه که نیاز دارند برای فرزند خود تهیه کنند.این جشن ساده هنوز هم در برخی از خانواده های مردم شهر نراق پا برجا مانده است .

جاخالَگی

جا خالگی هم یکی دیگر از رسم و رسومات مردم نراق می باشد و به معنی کادو بردن برای فرزندان دوم به بعد خانواده ها می باشد.این رسم کهن هنوز هم در میان مردم نراق رایج است و فرق آن با سیسمونی این است که سیسمونی صرفا به عنوان کادو دادن به فرزند اول خانواده است در صورتی که جا خالگی برای فرزندان دوم به بعد است.
امید است که مردم عزیز شهرمان مانند پدران ومادران خویش با امکانات در حد توان زمینه خوشبختی را برای فرزندان خویش فراهم آورند و از هزینه های هنگفت و مازاد در امر ازدواج برای عزیزان خویش پرهیز نمایند.

سایت سلحشوران شهر نراق از محقق ، نویسنده و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ شهر تاریخی نراق جناب آقای مرتضی  علی آقایی از بابت تهیه این تحقیق سپاس گزار می باشد .