نامه صادق از بناب به فضل الله نراقی فرزند محمد جواد معاون التجار در نراق بیش از یک قرن پیش و گزارش از بناب و مراغه خصوصا تغییر حکمران مراغه - سند شماره 575

از بُـنـاب الی نـــــراق
مورخه 17 شهـر ربیع الثانـــی 1336
17 ربیع الثانی 1336(برابر 10 بهمن 1296)
حضور مبــارک بندگان حضرت آقای معـاون التجّـار روحـــــےفداه  شـرف شود قربان لطف و محبتت گـــــردم
مرقـومه مطاعـه منیـره منـوره مورّخـه ۲۰ شهر ربیـع الاول(1336) نمره ۵۱ ، بتاریخ ۱۴ شهر ربیـع الثـانـے(1336) بود اعزّ ساعات رسید.از مراتب مسـطوراتی اطلاع حاصل گشت. بعد از زیارت کردن چون شعـر بر... آن وجود مسعود محترم و آقازادگان آزاده گان گرامـے و خانواده های محترمه مژده سلامتــے احباب آن ارض و ارتفاع بشـارت امری آن ولایت بود به اینجانب خوشوقـتے،خوشحالـےو سرور مشعـوف روی داد.

در خصوص عایدات محصولات چند ساله باغ صورت آنرا بعد از یک دقیقه تقدیـم عریضه    دخل و خرج چند ساله سوار میــــرزا مختار گرفته به لحاظ مبارک فرستاده.معلوم است تا حال به محضر مبارک رسیده، یا من چون صورت باغ را ملاحظه کرده و به سلیقه این فانـــــے موافق نبوده است.مزیداً دو سه کلمه شرح معروض نداشته.وجود میـــــرزامختار و محمـدعـلے عدم است،این ذره فانـے از دیانـت امانـت آنها خوشم نیامد!
میگوید تا امضاء جناب وکیل التجــّار نیاید منم شاهــی(هیچ پولی) نخواهم داد.در خصوص باغ هر دستور فرموده بودید محض مرقومه حضرتعالـے،فانـے به مراغـــه رفته با حاجـےموسی حکیــم گفتگو کرده ۹۰۰ تومان پول نقد میدهند.اگر رأی بارک(مخفف بارک الله) علاقه میکرد قباله آنرا نوشته،اگر لازم است به امضاء جناب وکیل التجـــّار هم برسانند.آنوقت قباله را بفرستند تا بدهم به حاجـےموسی وجه را دریافت نموده به حواله کرد یا اینکه با پسـت تقدیم شود. میـــرزامختار مقصود دارند که خودشان قبول نمایند چقدر از وجهش بدهند بقیه بماند.ولے امروز هرکسی پول نقد بدهند از برای حضرتعالـے بهتر است.
فی الواقع از حرکت میـــرزامختار رنجیده شده ام ! میل داشته باشند در نهصد تومان قباله آنرا نوشته و ارسال فرمایند تا همراه خودم به مراغــه برده حواله را بدهم بقیه آنرا بگیرم،وجـه را به حضرتعالـے با برات یا پست بفرستم.و از سید محسـن خبر نیست.جزای خودشان بوده. خیمه نظم عالم به دو ستون قائم و برپا:مجـازات و مکافــات. از قراریکه مذکور گویا خانه و باغچـه حضرتعـالے در ساوجـبلاغ سالم مانده است.با این پست مخصوصاً به ساوجبـلاغ نوشته ام خبر صحیح بنویسید و بفرستید هرچه خبر برسد به حضرتعـــالے اطلاع خواهم داد که درست خاطر مبارک مسبوق باشد. حاکـم مراغه سابق حاجــےمجیر ملک(احتمالا حاجی مشیرالملک حاکم مراغه) بوده آنرا معزول کرده اند. حالیه حکومت مراغه با حضـرت اقـدس اشـرف امجـد اسـعد والد شاهـزاده امامقـلےمیــرزا امیـرتومان راست شوکــت تعالــــے است،ولے حسیـن میـــــرزا اظهرالســلطان را به نایب الحکومه مـراغه فرستاده اند! عجالتاً محمـد حسیـن میـــــرزا ظهیر الســلطان وجود حضرت اقــدس والد شاهـــزاده امامقلے میـــرزا امیر تومان بعد از چند روز دیگر از تبـــــریز حرکت مینمایند عازم شیشـوان(دهی از بخش عجب شیر شهرستان مراغه) خواهند شد.

حالا میـــــرزا آقاخان نمیدانم در کجا هستند. در باب ارزاق گرانے آن ولایت را نوشته بودند همه جا همینطورها است. اینجا هم از قرار ذیل است.
گندم به وزن مراغه....      آرد ۱۸...      لپه ۱۸...      جو ۱۵...
برنج آشی ۲۴...       برنج صدری ۲۹...       روغن...      پنیـر ۲۶   
قند ۱۵...      کشک ۱۸...       نخود ۱۵...                          
کشمش ۱۶....
مهمانهای تا دیروز تماماً رفته اند.دیگر از هیچ مکان نیامده است.خیلے اذیت داده اند! حکـومت ساوجـبلاغ سردار مکری است. اکنون یکـماه میشود از تبـــــریز تشریف آوردند به بنـــاب ملاقات کرده از قراریــکه مذکور خوب حکومتے مینمایند.
عجالتاً حاجـےتقــے هم در تبریز است. سردار مکــری تاکنون دو سه گوش بریده اند.آقازادگان هم با سردار مکـری هستند. از قول این ذرّه فــانے بیمقـــدار حضور مبارک آقایان محترمـــان معظمـان دوسـتان الهـــے نـوربهے تکبیـــر...الهـے عین عبودیـــت محو... ...ذاکر شوند و مع الخصوص آقازادگان،آزادگان و خانواده های محترمـه بعرض سـلام و احوالپــرسے مصدّعـم.
اهل خانه و اهل بیت تماماً عرض سـلام میرسانند.بنده زادگان عرض چاکریـت مصدّع هستند و دست مبارک را میبوسند.
مخارج یومیه دوتــومان ودو قِران کم زیادتر میشود ولے حقوق ۹ قِران.
خــدا کَرم و کمک کند.حضرتعـالے سه مِلـک فروخته اند.الحمدلله داشتنـد ولے این فانے چه کند با این مختصـر مواجب؟!
خـــــدا ارحم الراحمیـن است.
هرچند از میرزا مختار رنجیده شده ام ولی آقای میرزا مختار بهتر است .....اش را نقد دریافت شود اگر بیگانه فروخته شود شاید با میرزا مختار به نفاق تفاق عداوت کلی بیفتد اگر قباله نویس میل داشته باشد اسم مشتری را ننویسد در اینجا .....داده ..اسم مشتری را نوشته میشود به محض رسیدن عریضه تکلیف را معین فرمایید که چقدر زود است انجام داده شود ،زیاده عرضی ندارد .
اقل الفانی صادق بقربانت

روی پاکت نامه : نراق - حضور مبارک بندگان جناب مستطاب عمده التجار والاعیان قبله گاهی آقای میرزا فضل الله معاون التجار تاجر نراقی روحی فدا مشرف شود
مفروضه 17 ربیع الثانی 1336(برابر با 10 بهمن 1296)
فرستنده نامه : صادق
21 جمادی الاول 1336(برابر با 13 اسفند 1296)

سایت سلحشوران شهر نراق ، از استاد ارجمند حاج سید مجتبی غفاری فرزند سید محمود به جهت بازخوانی نامه 106 سال قبل که از بناب به نراق پست شده سپاس گزار است .

از جناب آقای حمید سلطانی شایان فرزند اکبر از بابت تایپ و تنظیم نامه بیش از یک قرن قبل که معاون التجار نراقی دریافت نموده قدردانی می شود .