کُلاتیکَنَه آفت گیاهان زراعی و باغی در شهر نراق

کُلاتیکَنَه یک گویش محلی است و نام  آن " تَشی " می باشد و عبارت است از نوعی جانور پستاندار‌شبیه جوجه تیغی که همه‌ ساله خسارت هایی به کشاورزان و باغداران نراق وارد می کند. جوجه تیغی یا خارپشت از رده پستانداران و راسته حشره خوران در صورتی که تشی از رده پستانداران و ردهِ جوندگان‌ است. تشی آفت کشاورزی است در صورتی که جوجه تیغی عامل مبارزه با آفات کشاورزی و در کنترل آفات به ویژه‌ حشرات و لاروها نقش مهمی دارد.

آنها همه چیز می خورند مانند حشرات،مهره داران کوچک مانند موش ،جوجه پرندگان ،مارمولک و لاشه حیوانات . آن ها با کندن زمین بچه موش ها و دیگر جوندگان مضر را در لانه هایشان شکار می کنند. دشمن مار وعقرب هستند. وقتی طعمه خود را به دام‌ می اندازند به صورت گلوله ای خار مانند در آمده و خود را به طرف طعمه پرتاب می کنند و با کمک تیغ های بدنشان طعمه را از پای در می آورند و از آن تغذیه می کنند. همه ساله تعدادی از آنها در اثر تصادف با خودرو جان خود را از دست می دهند و طعمه پرندگان و جانوران دیگر می شوند. جثه آنها بر خلاف تشی کوچک است و تقریبا به کیلو می رسد.

تشی چیست؟
تشی جانور پستاندار و جونده است و بر خلاف جوجه تیغی آفت گیاهان ودرختان هستند . زیستگاه این جانور در مناطق جنگلی ،کوهستانی و گاهی اوقات در پیرامون باغ ها و زمین های کشاورزی است و از قدیم تا کنون در مزارع نراق و مناطق کوهستانی آن دیده می شود . این جانور هر ساله خسارت هایی به کشاورزان نراق وارد می کند.

پوست درختان و نهال های کوچک را کَندَه و می خورد و باعث خشک شده آنها می گردد. به همین خاطر هست که کشاورزان نراق در اواخر پاییز یا اوایل زمستان دور ساقه نهال های کوچک را با مُشَمَع و نایلون محکم می بندند تا از خطر این جانور موذی در امان  باشند، چون‌ در فصل یخبندان قادر به کَندن زمین نیست. در قدیم که مزارع جالیز در نراق زیاد بود کُلاتیکَنَه این جانور موذی شبها به این مزارع حمله می کرد و خسارات به تره بارها وارد می کرد. به میوه هندوانه کاری نداشت ولی عاشق خربزه بود. برای این کار با دندان های تیز و برنده خویش چند خربزه را پاره می کرد و هر کدام که شیرین تر‌ بود را می خورد.
برای جلوگیری از این کار کسانی که تره بار داشتند مجبور بودند شبها ، سر و صدا کنند و یا با چوبی به یک پیت حلبی می کوفتند که اگر کُلاتیکَنَه  بخواهد به طرف جالیز بیاید ، بترسد و برگردد.این کار را چندین بار در شب تکرار می کردند. یا بعضی شب ها یک تله آهنی دایره ای شکل پای بوته داخل خاک مستقر می کردند و یکی از خربزه های گاز زده شب قبل را نزدیک آن قرار می دادند تا شاید بتوانند با این کار او را به تله بیندازند. در موقعی که تره بار کم می شد سراغ سیب زمینی یا گیاهان ریشه دار مانند هویج و پیاز و... می رفت و زمین را می کند و سیب ها را از خاک در می آورد و می خورد. به میوه کدو هم حمله می کرد و آن را غارت می کرد .

خلاصه با کم شدن هر محصولی سراغ محصول دیگر می رفت و اگر چیزی نمی یافت پای درختان را می کَند و از ریشه و پوست آنها تغذیه می کرد. حتی می گفتند زرد آلو و میوه هم می خورد.از اولُولُو(مَترسک )هم نمی ترسید.

باورهای غلط در مورد میل پرتاب کردن جوجه تیغی و تشی
آیا جوجه تیغی ها و تشی ها میل پرتاب می کنند؟ برای پاسخ به این سوال در ابتدا باید به سراغ این برویم که باور پرتاب تیغ از کجا نشاَت می گیرد؟ در زمان های قدیم ، افرادی که تیغ این دو جانور را در جنگل ها یا سایر مناطق می دیدند،خیال می کردند که جانوری وجود دارد که می تواند میل پرتاب کند،اما این باور غلط است.حال ببینیم که میل این دو حیوان چطور می افتد؟ سیستم دفاعی تَشی ها به گونه ای است که در زمان فرار از شکارچی امکان افتادن تیغ های او وجود دارد؛اما چگونه؟
معمولا موقعی که شکارچی تشی ها از جمله پلنگ آنها را دنبال می کند به خاطر سرعت بیشترش نسبت تشی،زودتر به او می رسد،در چنین موقعی تشی چه می کند؟این جانور که زودتر از پلنگ خسته می شود،تیغ ها(میل های) خود را سیخ کرده وبه یکباره می ایستد و به این صورت پلنگ با او و تیغ هایش برخورد می کند. وزن آن در حدود ۱۱ تا ۲۵ کیلوگرم است در صورتی که جوجه تیغی یک کیلو یا بیشتر وزن دارد!

این جانور شبگرد است وبه صورت انفرادی زندگی می کند،ولی گاهی ممکن است یک گروه فامیلی کوچک در یک لانه ساکن شوند. در این شرایط تیغ هایی که سست تر هستند به زمین می افتد و به دست و پای پلنگ فرو می رود. در مورد انسان یا هر جاندار دیگری که به او نزدیک شود همین عکس العمل را نشان می دهد. بنابراین تشی به هیچ عنوان قادر نیست میل هایش را پرتاب کند، او از آن به عنوان آلت دفاعی برای در امان ماندن از شکارچی خود استفاده می کند.
جوجه تیغی هم به خاطر جثه کوچکشان،از تیغ های بدنش به عنوان وسیله دفاعی استفاده می کند.اگر جانداری مانند روباه به او نزدیک شود خود را به صورت یک گلوله خار در می آورد تا روباه نتواند او را بگیرد و در این حالت تیغ هایش به دست و پای روباه فرو می رود و تیغ هایی که سست تر هستند می افتد. است. بنابراین لازم بود که اطلاع کافی از این دوجانور که از یک خانواده ودو رده مختلف هستند داشته باشیم.

سایت سلحشوران شهر نراق ، از نویسنده ارجمند ، محقق توانا  و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ شهر تاریخی نراق آقای مرتضی علی آقایی از بابت این نوشته سپاس گزار می باشد .