گُوگَل(گاوگَل) چیست وگُوگَلان کیست؟ آشنایی با دو واژه در شهرتاریخی نراق :

گوگَل یک واژه راجی نراقی است که از دو کلمه تشکیل شده است :
گُو به معنی گاو و گَل به معنی گله می باشد و از ترکیب این دو کلمه گوگَل(گاوگل) به دست می آید که به معنی (گَلَّه گاو) می باشد و به شَبان یا چوپان این گلَّه هم گوگَلان(گاوگلبان) می گویند.

قدیم در کهن شهر نراق دهه های ۳۰ و۴۰ تعداد گاوها و گوساله های نراق هم مانند گوسفندان زیاد بودند و صاحبان آنها چون قادر نبودند آنها را در بهار و تابستان به طور دستی تغذیه نمایند یا هر روز به مزرعه برده و مجددا باز گردانند دو نفر گاوگلبان انتخاب می کردند که آنها را مانند گوسفندان به چرا ببرند. یگ نفر گوگلان مسئول ماده گاوهای شیری و قِسِر یا وِشتَر بود که آنها را هر روز به صحرا و مراتع سبز می بُرد وعصرها باز می گرداند تا شیر آنها دوشیده شود.

ماده گاوها چون به ورودی شهر می رسیدند هر گاو، خودش به خانه صاحبش می رفت و صبح روز بعد صاحب گاو مجددا گاو را در دروازه شهر به گوگل بان تحویل می داد. گوگل بان گاوها و گوساله های نر را به چرا می برد با این تفاوت که آنها را اواسط بهار یا اوایل تابستان به مراتع سَرسبز ییلاقی و کوهستانی مانند پشت کوه اُل یا ویلیجیا می برد وآنها تا اوایل پاییز حتی در شب ها هم در بیابان می ماندند و در اواخر تابستان که مراتع خشک می شد آنها را به شهر بازگردانده و به صاحبان خود تحویل داده و دستمزد خویش را دریافت می نمودند.

عین این کار را هم برای ماده گاوها انجام می دادند چرا که مزارع ومراتع اطراف شهردر اواخر تابستان خشک و قابل استفاده برای چرای دام نبود. در اوایل پاییز کار گوگلان ها تعطیل شده و در بهار سال بعد مجددا شروع می شد.

علت اینکه در آن زمان گاو نر زیاد بود به خاطر این بود که کارهای کشاورزی کلا به صورت سنتی انجام می گرفت و از گاوهای نر برای شخم زدن زمین(گاویاری) و خرمنگوبی با خرمنکوب سنتی (چون) انجام می شد.

البته کشاورزان این گاوها را برای انجام کار نگه می داشتند و اضافه بر اینها را به گوگلان تحویل می دادند.گوگلبانی در نراق تا دهه۵۰ ادامه داشت و با مکانیزه شدن کارهای کشاورزی به مرور گاوهای نر از رده خارج شدند و تعداد گاوهای ماده هم تقلیل یافت و به این صورت به کار گاوگلبانی هم خاتمه داده شد .

سایت سلحشوران شهر نراق ؛ از محقق ؛ پژوهشگر و نویسنده گرانقدر جناب آقای مرتضی علی آقایی نراقی از بابت تهیه این نوشته سپاسگزار می باشد .

فروش یک درب اطاق در محله تَل خَندَق شهر نراق توسط احمد فرزند ابراهیم نراقی(همسرش صبیه محمد جعفر ابن محمد) به آقا عبدالغفار فرزند حاجی هادی ابن علی در 204 سال قبل - سند شماره 232

بیع نمود و بفروخت شرطا به بیع جناب ..... آداب آقا احمد ولدالمرحوم آقا ابراهیم نراقی به تجویز و اذن زوجه اش صبیه آقامحمدجعفر ولدالمرحوم آقامحمد بعزت و سعادت نصاب آقاعبدالغفار خَلف الصدق حاجی هادی ... الحاج حاجی علی من القریه همگی و تمامی یکدرب اطاق واقعه در خانه پدری او فی محله تَل خَندَق حدّی به اطاق آقامهدی طحان و حدّی به خانه محمدحسین غَنی و حدّی به دالان خانه همگی و تمامی نصف صُفه مُشاع با سلیمان ولدالمرحوم آقاجعفر واقعه در خانه مذکور به ثمن موازی بیست و پنج عدد ریال فتحعلی سلطانی دو مثقالی مُبایعه شرطیه شرعیه مشتمله بر صیغه عربیه اسلامیه و در ضمن العقد شرط شد که چنانچه بایع(فروشنده) از حال التحریر الی بعد از انقضای مدت شش ماه در دو .... وارد ... مثل .......... مسری نماید تسلط رفع فسخ بیع داشته باشد ولا فلا و بعد به اجاره شرعیه قبول نمود بایع مبیع مرقوم را ... مسطور به مال الاجاره صد دینار نقد و پنجاه گندم که در آخر ماه برساند و صیغه مواجره جاری گردید .

تحریرا فی نمره شهر شعبان 1236
شعبان 1236(برابر اردیبهشت 1200)
بتاریخ نمره شهر رجب المرجب
من الشاهدین عبدالوهاب
چون مدت خیار منقضیه و حسب التقریر مشتری عدول و رد ثمن به سوی او لهذا بیع لازم و خیار ساقط و مبیع مزبور در متن ملک طلق مشتری می باشد .
مُهر : محمد مهدی ابن ابوالحسن

 سایت سلحشوران شهر نراق ؛ از جناب مهندس خدابخش بیابانی فرزند رضا بابت ارائه تصویر سند دو قرن پیش و از استاد حاج سید مجتبی غفاری فرزند سید محمود به جهت بازخوانی فروش یک درب اطاق در محله تَل خَندَق شهر نراق توسط احمد فرزند ابراهیم نراقی(همسرش صبیه محمد جعفر ابن محمد) به آقا عبدالغفار فرزند حاجی هادی ابن علی در 204 سال قبل قدردانی می نماید .

سفرنامه عاشقی سلحشوران شهر نراق - 20

ما را در سر سودای عاشقی است

                                                  و دفاع همچنان باقیست

                                                                                         و تا انتها ایستاده ایم.....

نامه فضل الله نراقی معاون التجار فرزند محمد جواد و عده ای از اهالی نراق به وزارت داخله مبنی بر فعالیت موثر میرزا محمودخان صمصام السلطان حاکم محلات در 104 سال قبل- سند شماره 231

به مقام منیع وزارت جلیله داخله دامت شوکته
به مُفاد آیه کریمه :  لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ ؛ الخ(الی آخر) تشکرات خالصانه ؛ صادقانه ؛ صمیمانه خود را از عدالت و توجهات و کفایت و رافت و مهربانی و فعالیت بندگان اجل آقای صمصام السلطان حکمران محلات و سایر البلوک( حاکم شهر محلات استان مرکزی و بلاد تابعه) مد ظله العالی (سایه بلند او طولانی و مستدام باد) به پیشگاه مبارک تقدیم می داریم .
شهداله العلی العظیم(خدای بزرگ گواه و شاهد است) از بَدو ورود این وجود فعّال با کیاست و با کفایت از جمیع جهات جان و مال التجاره و هستی و دارائی چاکران محفوظ و دست سارقین زَلقی(زلقی یا زَلکی یکی از طوایف جرگه چهارلنگ از ایل بختیاری که یک قرن پیش همزمان با رجب علی بختیاری اموال مردم را سرقت و به آنان خیانت می کردند) و غیره و غیره و سارقین وطنی(دزدان محلی نراق) که بکلی طرق(جاده ها) و شوارع(راه ها) را مسدود ساخته بودند کوتاه گشته و عُسر(دشواری) اهالی به یُسر(آسان گردیدن) تبدیل شده و دیناری مال احدّی به سرقت نرفته و طرق و شوارع مفتوح گردیده .
و البته جمیع تجار عراق(عراق عجم ناحیه ای در مرکز ایران) و خمین و قم و طهران و کاشان و اصفهان هم در صِدق این عرایض شاهد و گواهند و تشکرات خود را تقدیم می دارند .

امیدوار به توجهات دولت ابد مدت هستیم این نعمت عظمی را به مفاد النعمتان مجهولتان الصحت والامان بر این ضعفا ابدا الآباد باقی و برقرار و پاینده و استوار فرموده ؛ عموم اهالی را دعاگو بدارید .
ان امرکم الاشراف المتعالی مطاع مطاع
عموم جان نثاران اهالی نراق
 2427                    

تاریخ : ربیع الاول 1336(برابر دی 1296)

سایت سلحشوران شهر نراق ؛ از استاد حاج سید مجتبی غفاری فرزند سید محمود از جهت بازخوانی نامه فضل الله  نراقی معاون التجار فرزند محمد جواد و عده ای از اهالی نراق به وزارت داخله مبنی بر فعالیت موثر میرزا محمودخان صمصام السلطان حاکم محلات در 104 سال قبل قدردانی می نماید .

کوبه و حلقه نمادی از فرهنگ ایرانی بر روی درهای قدیمی شهر تاریخی نراق

در گذشته درهای چوبی منازل در شهر نراق به گونه ای بود که اهل خانه از نوع دق الباب یا دَر زدن متوجه می شدند که فردی که پشت دَر است آقا هست یا خانم . از این نوع درها در بافت قدیمی شهر نراق به وفور به چشم می خورد.

بر روی درب ها دو کوبهٔ مجزا و متفاوت تعبیه شده که شاید ذهن شما را به این سوال معطوف کند که دلیل این دو کوبه متفاوت بر روی این درهای قدیمی چیست؟
برای چرایی وفلسفه این نوع درها می توان به گفته کسانی که سال ها در این خانه ها زندگی می کرده اند وسینه به سینه به نسل های امروزی منتقل شده اند و همچنین گفته کارشناسان میراث فرهنگی استناد کرد و به این مسئله پی برد که گذشتگان ما چقدر ظرافتمندانه به مسئله حجاب و حیا اهمیت می دادند .

چرا که در زدن آقایان و بانوان با دو کوبه مجزا انجام می شد و با دو نوع صدای متفاوت جنسیت مهمان پشت در مشخص می شد و اگر مهمان مرد بود ومردِ خانه در منزل حضور نداشت، زن خانه با رعایت حجاب به استقبال میهمان می رفت و در را باز می نمود.

خانه های قدیمی نراق پُر بودند از رمز و راز، از فلسفه وجودی، فلسفه ای که خشت به خشت و ذره به ذره آنها را در برمی گرفت ، حتی کوچکترین اجزای خانه هم بدون فکر و فلسفه رها نمی شدند، مثل این دو کوبه های متفاوت روی درهای خانه های قدیمی.

از طرفی این خانه ها دیوار های گِلی یا خشتی بلندی داشتند تا هم امنیت خانه حفظ شود وهم حیاط خانه مجاور به همدیگر اشراف نداشته باشند و بانوان درحیاط خانه آزادانه به امور خود بپردازند وبه همین دلیل درب خانه هم شکل خاصی داشت.
معمولا این کوبه ها در شهرهای مختلف به اشکال مختلف بودند ولی در کل یک نوع کاربرد داشتند. در روی درهای قدیمی نراق فقط کوبه و حلقه نصب بودند.

کوبه ها روی لِنکه سمت راست در نصب می شدند که به شکل چکش و وزنه آهنی آویز بودند وبه همین دلیل در موقع در زدن صدای بَم تری داشتند و اگر مردی بر خانه میهمان می شد و در را می کوفت،اهالی خانه بدانند که مردی بر آنها میهمان است و مرد خانه به استقبال او می رفت. ولی حلقه روی لِنگه سمت چپ نصب می شد که در موقع نواخته شدن صدای زیرتر تولید می شد و اهل خانه را از وجود بانویی پشت در مطلع می کرد تا خانم خانه با خوشرویی به استقبال او برود.

کوبه و حلقه به عنوان وسیله ضروری و لازم ، اثری خاص در هنر ایران به شمار می رفت حتی بدین منظور کوبه را به دو شکل خاص(حلقه ای وچکشی) می ساختند.
اما گاهی هم این گوبه ها متناوب کوبیده می شد.صدای کوبیدن هر دو کوبه با هم برای اهل خانه شادی به ارمغان می آورد چرا که آنها را بشارت می داد که خانواده ای بر آنها میهمان شده است.

از خصوصیات دیگر این درها ، وجود میخک های فلزی در بالا و پایین و یا اطراف در جلب توجه می نمود که به آنها گُل میخ می گفتند. گل میخ ها ، میخ های آهنی بزرگی بودند که سَری بزرگ و نیمکره ای شکل و شیارهای متحد المرکز داشتند و به طور معمول از دو بخش کلاهک و تنه در اندازه های متفاوتی ساخته می شدند و صرفا جهت تزیین درها به کار می رفت وعلل وجود آنها این بود که برای ساخت این درها تخته های در طوری کنار هم قرار می گرفت که برای اتصال هر تخته یک میخ ساده کافی بود.ولی به جای آن از گل میخ استفاده می کردند تا هم در محکم تر شود و هم جنبه تزیینی و زیبایی پیدا کند.

این درها شباهت با هم داشتند اما در طرح و تزیینات با هم متفاوت بودند.اگر گشت و گذار در بافت قدیمی نراق داشتید حتما این جلوه های زیبایی و منحصر به فرد معماری سنتی و ایرانی را روی این درها مشاهده خواهید نمود و با زندگی قدیم گذشتگان خود آشنا خواهید شد.

با وجود اینکه دیوارهای خشتی و گلی برخی از این خانه ها فرو ریخته اند اما درها سالم و پا برجا هستند و این به دلیل جنس چوب آنهاست که معمولا از درخت گردو و بلوط ساخته شده چرا که جنس چوب سخت و محکم بوده و گذشت زمان نتوانسته است به آنها آسیبی برساند.

امروزه زنگ اخبارهای گوناگون و آیفون های تصویری متفاوت جای خود را به این کوبه و حلقه های قدیمی داده اند.کاش خانه های امروزی هم حال وهوای خانه های قدیمی را داشت.درهای چوبی ودوست داشتنی،هشتی هایی که سقف هایش پر بود از خوشه های انگور آویزان وحیاط هایی با صفا که دور تا دورش پر از درخت های سر سبز و گل های رنگارنگ بود ودرها وپنجره ها با شیشه های رنگانگ با گِره چینی و اُرسی هایی که انعکاس نور خورشید زیبایی های آن را دو چندان می گرد وبه آنها جلوه ویژه ای می بخشید.

درهای چوبی کوبه دار قدیمی از دوره صفویه در ایران مشاهده شده است.جنس کوبه ها از آهن ،برنج ویا فلزات دیگر می باشد.قدیمی ترین کوبه های فلزی در ایران ۳۵۰سال قدمت وپیشینه کوبه های برنجی به ۵۰سال پیش باز می گردد.
قدیمی ترین کوبه برنجی را می توان بر درب ورودی مدرسه آقا بزرگ نراقی در شهر کاشان مشاهده کرد.

یکی دیگر از ویژگی های درهای قدیم و سنتی وجود سکوهایی در دو طرف در بود که به گویش محلی به آنها "تخگاه "می گوییم.این سکوها علاوه بر زیبایی به تناسب بزرگی و کوچکی خانه و ورودی آن متفاوت بود و کارگرد ارتباطی داشت.مردان خانه برای رفع خستگی و تبادل اطلاعات و برقراری ارتباطات روی سکو ها نشسته و نوعی ارتباطات سنتی و موثر بر قرار می کردند.

این سکوها در اوقاتی که مردان در خانه نبودند به زن ها اختصاص داشت.همچنین رهگذران خسته ای که از کوچه ها گذر می کردند می توانستند با نشستن روی این سکوها در زیر سایه ای که فرو رفتگی سر در خانه ها به وجود می آورد استراحت کنند. این سکوها معمولا از سنگ و آجر ساخته شده بود ودر حال حاظر هم برخی از آنها سالم مانده وبعضی دیگر توسط شهرداری شهر ترمیم و بازسازی شده اند.

بعضی از افراد کلون را با کوبه اشتباه می گیرند. باید توجه داشت که کلون یا همان (کلوندون)به گویش نراقی نوعی قفل چوبی است که در چوبی را به صورت کشویی از پشت قفل می کند ولی کوبه برای ضربه زدن است.

سایت سلحشوران شهر نراق از محقق و نویسنده ارزشمند آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر از بابت تهیه این پست قدردانی می نماید .

رسید قبض تحویل گندم متعلق به محمدصادق بر عهده محمد فرزند محمد یوسف در 125 سال پیش در نراق - سند شماره 230

مقدار و موازی پنجاه خروار(معادل صَد مَن تبریز-هر خروار برابر با ۳۰۰ کیلوگرم) گندم که عبارت از یکهزار مَن به وزن شاه می باشد از انبار پهلُویِ(جَنب) ایوان(صفه و طاق) از مال خالص عموزاده مُکرم آقا محمد صادق بر ذِمه حقیر محمد خَلَف مرحوم آقا محمد یوسف که ان شاءالله پنج یوم دیگر تحویل بدهم .
این چند کلمه رسید قبض نامچه قلمی گردید .

مُهر : ادرکنی یا محمد 1197
ششم شهر جمادی الثانی 1315
6 جمادی الثانی 1315(برابر 11 آبان 1276)

سایت سلحشوران شهر نراق از جناب استاد سید مجتبی غفاری فرزند سید محمود از بابت بازخوانی رسید قبض تحویل گندم متعلق به محمدصادق بر عهده محمد فرزند محمد یوسف در 125 سال پیش در نراق سپاسگزار می باشد .